Binalarda hangi çatlaklar tehlikeli?

Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde saat 4.17'de 7,7; Elbistan ilçesinde saat 13.24'te 7,6 büyüklüğünde deprem olurken, Gaziantep'te de büyüklükleri 6,4 ile 6,5 olan iki deprem meydana geldi. 7,7 büyüklüğündeki depremin ardından saat 13.24'te bir deprem daha meydana geldi. Merkez üssü Kahramanmaraş'ın Elbistan ilçesi olan depremin büyüklüğü 7,6 olarak kaydedildi ve bu depremlerin ardından 1509 artçı sarsıntı meydana geldi. Deprem, Kahramanmaraş, Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Hatay'da yıkıma yol açtı. Kahramanmaraş Pazarcık ilçesindeki 7,7 ve Elbistan merkezli 7,6 büyüklüğündeki depremlerin ardından 1330 deprem meydana geldiği kaydedildi. Pazarcık ilçesindeki 7,7 ve Elbistan merkezli 7,6 büyüklüğündeki depremlerin ardından 1330 deprem meydana geldiği kaydedildi.

Binadaki çatlak çeşitleri ve çatlaklar ne anlama gelir?

Duvar çatlakları oluşmasında zeminin yapısına bağlı olarak temel oturmaları, depremin şiddetine bağlı deprem titreşimleri, yapının içinden veya dışardan gelebilecek çevresel yapay titreşimler, yapı elemanlarında oluşan aşırı sehim olmak üzere 4 ana faktör etkendir.

Zeminde oturma sonucu oluşan boşluklara duvar uyum sağlayamaz ve askıda kalır. Askıda kalan duvarlarda oluşan bu yüklerden dolayı çatlaklar meydana gelir.

Alt katlarda duvara etkiyen yük daha fazla olacağı için çatlaklar üst katlarda daha az görünür. Çerçeve ile sınırlı duvarların kenarlarında çatlaklar görülür ve ayrılmalar oluşur.

Deprem sırasında oluşan duvar çatlakları ne anlama gelir?

Sıva çatlakları, küçük depremlerde betonarme çerçeve (betonarme kolon, betonarme perde duvar, kiriş, döşeme v.s.) ile dolgu duvar (tuğla, gazbeton, bims duvar v.s.) arasında görülen çatlak türüdür. İlk olarak kiriş ile dolgu duvarları arasında, sonrasında kolon ile dolgu duvar arasında görülür. Richter ölçeğine göre V-VI şiddetindeki depremlerde meydana gelen sıva çatlakları bu şekilde ise çoğunlukla taşıyıcı yapı sisteminde hasar olmaz.

Dolgu duvarları taşıyıcı sistemin bir parçası olarak görülmese de deprem üzerinde yapıya önemli etkileri olur. Yapıya az da olsa taşıma gücünde faydası olur. Ayrıca yapının rijitliğini arttırarak deprem etkisi altında oluşan sarsıntının sönümünde katkıları olur. Hesaplamalarda dolgu duvarların yapıya olan etkisi de dahil edilmelidir. Kısa kolon gibi yapının hasar almasına etkileri olabilir. İmalatta boşluklu briket gibi dolgu duvar kullanılmışsa X şeklinde (çapraz) çatlaklar oluşabilir.

Zayıf kiriş güçlü kolon gibi proje hataları sonucu depremde pek çok yapı yıkılabilir. Hesaplar neticesinde yapının kirişlerinin kesitleri belirlenir.

Kiriş kesitlerine göre eğer kolonun kesitleri zayıf kalmışsa kolonun kesitlerinin arttırılması gerekir. Deprem enerjisi kolon kiriş birleşimlerinin rijit yapılarının mafsallaşması ile sonlandırılır. Bu mafsallaşma hasarları betonun kabuk tabakasının dökülmesi şeklini geçmemesi gerekir. Daha ileri ki mafsallaşma hasarı yapının dayanımını tehlikeye sokar.

Kolonun kesme kuvveti dayanımının yetersiz olduğu durumlarda kolonda 45 derece çatlaklar görülür. Çatlakların büyümesi ve kesme kırılmalarının oluşması binanın dayanımını azaltarak aşırı hasar almasına neden olur. Oturma yapan betonarme çerçeveler de sehimden dolayı oluşan çatlaklardır. Betonarme çerçeve içerisinde bulunan duvarların dört köşesinde ayrılmalar oluşur. Bu çatlaklar üst katlara doğru azalarak gider.

Hangi çatlaklar tehlikeli?

Özellikle bodrum katlarda oluşan çatlaklar en tehlikeli olanlardır. Fakat kolonların üzerinde bulunan sıva çatlağı yanıltıcı olabilir. Bu gibi durumlarda yapılacak en doğru hareket, sıvanın kazılarak kolon üzerinde bir çatlak olup olmadığının kontrol edilmesidir.

Binada çatlaklar var ne yapmalıyım?

“Kolon ve kirişlerdeki çatlakların kontrol edilmesi gerekir. Şüphelenilen bir durum söz konusu ise DASK tarafından hasar tespit çalışması yapılması istenebilir. Eğer çok daha fazla endişesi varsa Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın yetkilendirdiği kurumlar tarafından riskli yapı tespiti yapılabilir.”

Deprem bölgesinde hasarlı binaların sayısı yoğun çalışmayla belirleniyor

Binaların hasar durum tespiti belirli kriterlere göre yapılıyor

Depremde binalar en fazla hasarı nerede görür?

Deprem sırasında bina nasıl yıkılır?