ABD’de rektör böyle seçiliyor

ABD’de “üniversite dışından rektör istemiyoruz” dayatmasının bir geçerliliği yok. ABD ve hatta Avrupa’nın bazı ülkelerinde rektör özellikle dışarıdan seçilir. Burada amaç; diğer kurum ve kuruluşların çalışma kültürünün yeni rektör tarafından bu üniversiteye getirilmesi, rektörün kişisel ilişkilerden etkilenmemesi, kurumsal yönetimde tarafsız kalabilmesidir.

Eğitimde ABD ekolünü takip edip, Amerikan İngilizcesi ile eğitim veren, yurtdışı tecrübesini de çoğunlukla ABD’de edinen Boğaziçi Üniversitesi’nin bazı akademisyenleri, rektör atamasını protesto etmeye devam ediyor.

Hemen her gün rektörlük binası önünde eylem yaparak, üniversiteye Boğaziçili olmayan bir rektörün atanmasının antidemokratik olduğunu öne sürüyorlar. Peki akademisyenlerin eğitimde kendine örnek aldığı ABD’de rektör atamaları nasıl yapılıyor?

Bu soruyu İngiltere, Kanada ve ABD’de dünyaca en ünlü üniversitelerde 30 yılı aşkın süre görev yapmış profesörlere sorduk. İşte aldığımız cevaplar:

REKTÖRÜ KİM SEÇER?

ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerinde rektör atamaları (rektörler ‘president’ veya ‘chancellor’ gibi unvanlar kullanır) öğretim üyelerinin ya da öğrencilerin direkt oylaması ya da seçimiyle yapılmaz.

ABD’deki üniversitelerde rektörün kim olacağına; üniversitenin sahibi ve üniversitenin bütçesine parayı koyan kurum ve kuruluşlar (federal hükümet, eyalet hükümeti, vakıf, şirket) ya da onlar adına kurulan bir komite karar verir.

Bizdeki YÖK de tam bu görevi yapar, YÖK’ün üye kompozisyonu da yukarıdaki komite, komisyon, kurul veya konseyin vasıflarına benzer; hatta YÖK daha akademiktir.

KRİTERLER NELER?

ABD’deki üniversitelerde rektörün kim olacağına dair belirlenen kriterler çoğu üniversite tarafından açıklanmaz, açıklanmayacağı da alenen ilan edilir.

Sadece rektörde aranan vasıflar genel hatlarıyla ilan edilir. Bizdeki YÖK’ün Cumhurbaşkanı’na sunduğu rektör adayı önerisinde dayandırdığı kriterler ve vasıflar bu yönden oldukça şeffaf, adaletli ve nettir.

ABD’deki üniversitelerde rektör ataması öncesinde ulusal ve uluslararası ilanlara çıkılır, gerekirse “head hunter” denilen “kelle avcısı” insan kaynakları firmalarının desteğiyle vasıflı adaylara ulaşılır. Bizdeki YÖK, ulusal düzeyde ilanla rektör adaylığına davet ilanı yayınlar.

PROF. OLMAK ZORUNDA DEĞİL

ABD’de rektörler; profesör veya öğretim üyesi olmak zorunda değildir. Farklı meslek gruplarından üst düzey yönetici vasıflı insanlar da (iş insanı, emekli general, emekli büyükelçi, siyasetçi vb.) rektör olarak atanabilir.

Örneğin onbinlerce öğrencisi olan Kaliforniya Üniversitesi’nin geçen yıl görevi devreden rektörü ABD’nin İç Güvenlik (Dept of Homeland Securty) eski Bakanı Janet Napolatino. Görevi aldığında ve devrettiğinde bırakınız profesörlüğü, akademik unvanı bile yoktu.

Yine bünyesinde yüz binden fazla öğrenci barındıran Teksas Üniversitesi’nin 2015’teki rektörü, William McRaven isimli emekli bir oramiraldi. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün.

Sınırsız özgürlük yok

“Batı’da üniversite kampüslerine polis giremez” ibaresi tam bir yalan. ABD’de kampüslerdeki mal ve can güvenliğini sağlamak üzere emniyet müdürlüğüne veya bizzat üniversite yönetimine bağlı polis (resmi yetkili, kokartlı, kimlikli, silahlı kampüs polisi, güvenlik görevlisi değil) her daim kampüs içinde kendi inisiyatifi ile görev yapar.

Tavizsiz, sert ve oldukça katı kurallar uygular, her tür suç ve kabahate müdahale ederler. ABD, 1968’deki öğrenci hareketlerinden sonra eğitim faaliyetleri aksamasın diye öğrencileri sıkı kontrol altında tutar.

Öğrenciler ve akademisyenlerin eğitimini aksatan grev, gösteri gibi faaliyetler okuldan uzaklaştırma sebebi sayılır. Türkiye’de bu konuda yönetim oldukça toleranslı.

#ABD

#Rektör

#Boğaziçi Üniversitesi