Hala Kamu Personel İstihdam Stratejisi'nin çıkarılmamış olması engelli istihdamında ciddi şekilde karmaşa yaşanmasına sebep olmaktadır. Daha önceki yazılarımızda Kamu Personel İstihdam Stratejisi'nin nasıl olması gerektiğini detaylarıyla izah etmiştik. Yıllardır bu köşede yazmış olmamıza rağmen hala Kamu Personel İstihdam Stratejisi'nin çıkmamış olması da başka bir sorundur.

Bu bağlamda engelli istihdamında yaşanan sorunları engelli hizmetli özelinde izah etmeye çalışacağız. Şu an kamu kurumlarında 2.401 kadın engelli ve 12.363 erkek engelli olmak üzere toplam 14.764 engelli hizmetli istihdam edilmektedir. Bu rakamın oldukça yüksek olduğunu belirtmek isteriz.

Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı ve Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde, kamu kurum ve kuruluşlarına yerleştirilmesi yapılan engelli hizmetli personel ciddi bir sorun kaynağı olmaya başlamıştır.

Engelli hizmetli personel istihdamı öyle bir noktaya gelmiştir ki bu personelin hizmetini yapmak için de başka bir personel istihdamı şart olmuştur. Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı'yla amaçlanan kamuda istihdam edilen engelli memur istatistiklerinin biraz daha yüksek görünmesini sağlamak mıdır, yoksa engelli vatandaşlarımızın hayata engelsiz katılımlarını sağlamanın olmazsa olmaz unsurlarından biri olan istihdam problemlerinin çözülmesi midir? Öncelikle tek cevabı olan bu iki sorunun cevaplandırılması gerekmektedir. Bu cevap doğrultusunda da objektif bir yaklaşımla Devlet Memurları Kanunu'nun 53'üncü maddesinin ve bu maddeye dayanılarak yapılan uygulamaların tartışmaya açılması gerekmektedir.

Bir örnekle konuyu izah etmek gerekirse; Hizmetli olarak yerleştirmesi yapılan bir kişinin özür derecesi % 85 ve omuzlarından iki kolu yok. Aynı zamanda da bu kişinin bütün doğal ihtiyaçları ailesi tarafından yerine getiriliyor. Ancak, bu kişi bir kamu kurumuna engelli hizmetli olarak yerleştiriliyor. İki kolu olmayan bir kişi nasıl hizmetli olarak görev yapacak? Hem 657 sayılı Kanun'da hem de ilgili Yönetmelikte yerleştirme işlemlerinde özür grubunun dikkate alınacağı ifade edilmesine rağmen maalesef buna dahi uyulmuyor ve netice ortada. Bu örnek o kadar yaygın ki, adeta kamu kurumları engelli istihdamı konusunda kan ağlıyor.

Hatta engelli istihdamındaki belirttiğimiz yanlıştık nedeniyle kurumlarda engellilere yönelik çok ciddi tepkiler oluşmaya başlamıştır. Bu anlamda engelli vatandaşlarımızın memur olarak atanması ile yaşamaları gereken mutluluğun işyerindeki olumsuz bakışlarla mutsuzluğa dönüşmesini engelleyecek tedbirlerin alınması şarttır.

Uygulamada yaşanan sorunlar, engel grupları dikkate alınmadan yapılan yerleştirmenin nasıl bir sonuç doğuracağının ilgili kurumlar tarafından hesap edilmediğini göstermektedir. İstihdamla kamu yararı ve hizmet kalitesinin aynı paralelde gitmesi olmazsa olmaz bir zorunluluktur.

Diğer yandan, hizmetli personelin yaptığı iş özel sektöre yaptırılacak mı yoksa yaptırılmayacak m

Bu bağlamda literatür incelendiğinde, memur tanımın yeterli olmadığı ve bu tanımın yeniden gözden geçirilmesi gerektiği yönündeki eleştiriler görülecektir. Hizmetli personelin yaptığı işler memur tanımı içerisine girmemekle birlikte bu işlerin hizmet alımı yöntemiyle temizlik firmalarına yaptırıldığı da bilinen bir gerçektir. Kamu kurum ve kuruluşları da uzunca bir süredir bu yöntemi kullanmaktadır. Bununla birlikte hizmetli personel de on hizmet sınıfı içerisinde yer almaktadır. Hal böyleyken engelli personelin hizmetli olarak istihdam edilmeye kalkışılması hem kamunun düzenini bozar hem de bu personele karşı diğer personel tarafından oluşan olumsuz tepki nedeniyle engelli personel huzursuz edilmiş olur.

Kamunun işte bu noktada karar vermesi gerekmektedir. Uygulamaya baktığınızda birçok kamu kurumunun hiçbir şekilde yardımcı hizmetler sınıfına personel almadığı ve bu kurumların bu işleri hizmet alımı yöntemiyle daha nitelikli bir şekilde özel sektöre yaptırdığı görülecektir. Bazı kurumlar ise hem hizmet alımı yöntemini seçmekte hem de yardımcı hizmetler sınıfına personel almaktadır. Bu durum ise işleri çıkmaza sokmaktadır.

Sonuç olarak, engelli personel istihdamında hem kamusal yarar hem de hizmet kalitesinin aynı paralelde gitmesi gereken bir olgudur. Öncelikle engelli personelin istihdam edileceği alanların iyi tespit edilmesi ve engel durumuna göre istihdamın sağlanması zorunludur. Şayet görme engelli veya iki kolu olmayan bir personel hizmetli olarak istihdam edilmeye çalışılırsa kamuoyuna bunun izahı mümkün değildir. Öncelikle bu konuyla ilgili mevcut uygulamada yaşan sıkıntılar (yerleştirme yapılan kurumlardan yaşanan sorunlar resmi yazıyla talep edilebilir) bütün detaylarıyla tespit edilmeli ve bu analiz neticesinde de engelli personel istihdam stratejisi oluşturulmalıdır. Bu konuyla ilgili sorumlu kuruluşlar ise Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Devlet Personel Başkanlığı'dır.

Devlet Personel Başkanlığı'nın yayınlanan Kasım 2015 tarihli istatistiklerine göre İstihdam Edilen Engelli Memurlar'ın hizmet sınıflarına göre dağılımı şu şekildedir;

: 4.872 Kadın + 14.026 Erkek toplam; 18.898

: 786 Kadın + 927 Erkek toplam; 1.713

291 Kadın + 1.489 Erkek toplam; 1.780

: 695 Kadın + 1.583 Erkek toplam; 2.278

: 21 Kadın + 50 Erkek toplam; 71

: 104 Kadın + 1.047 Erkek toplam; 1.151

: 2.401 Kadın + 12.363 Erkek toplam; 14.764

: 1 Erkek.

Bu rakamlar toplandığında 9.170 kadın ve 31.486 Erkek engelli olmak üzere, toplam; 40.656 engelli memur istihdam edilmektedir. Görüleceği üzere, 10 hizmet sınıfından Emniyet Hizmetleri Sınıfı ile Milli İstihbarat Hizmetleri Sınıfı hariç sekiz hizmet sınıfında engelli memur istihdam edilmektedir. Demek ki kanunda istisna olmamasına rağmen her hizmet sınıfına memur alınmıyormuş. Biz engelli istihdamının üzerinde düşünülmeye değer olduğunu düşünüyoruz, ya siz?