İran'da gösteriler dalga dalga yayılıyor

İran'ın birçok kenti son birkaç günde, herhangi bir siyasi şahsiyet veya grubun çağrısı olmadan, ülkenin ekonomik, siyasi ve "yoksulluk, işsizlik" gibi sosyal durumuna itiraz etmek amacıyla bir araya gelen kitlelerin geniş çaplı gösterilerine sahne oldu.

Meşhed, Kum, Tahran, Nişabur

İran'daki gösteriler, perşembe günü, ülkenin en büyük ikinci kenti Meşhed'de başladı. İran'ın dini ve manevi hüviyete sahip kentlerinden Meşhed'in ardından protestolar Nişabur, Şahrud, Kirmanşah, Kum, Reşt, Yezd, Kazvin, Zahidan, Ahvaz ve diğer birçok kente yayıldı. Dün de üniversite öğrencileri, Tahran Üniversitesi kampüsünde bir araya gelerek gösterilere destek sloganları attı.

İran’da geçen haftadan bu zamana şiddetlenerek devam eden gösteriler neden başladı, neler oldu?

İran'ın en büyük ikinci kenti olan ve muhafazakârların kalesi olarak görülen Meşhed'de Perşembe günü ekonomik koşulların protesto edilmesiyle başlayan gösteriler, kısa sürede içinde başkent Tahran dâhil birçok kente yayıldı. Ülkedeki hayat pahalılığı, işsizlik ve Tahran'ın Ortadoğu politikaları konusundaki şikâyetlerin dile getirildiği protestolara on binlerce kişi katılıyor.

ABD İran'da 'değişim' istiyor!

• Yaşanan son protestolarla ilgili ABD'den gelen açıklamalar ve ABD Başkanı Donald Trump ve ekibinin İran aleyhtarı tutumu, İran'daki gösterilerin ABD etkisini gözler önüne serdi. ABD Başkanı Donald Trump, İran'la ilgili Twitter'dan yaptığı açıklamada, protestoları destekleyerek, "DEĞİŞİM ZAMANI" ifadelerine yer verdi.

Aslında ülkede aylardır ufak çaplı protesto gösterileri devam ediyordu. Ancak eşzamanlı olarak çok sayıda şehre yayılması ve şiddet olaylarının baş göstermesi son birkaç gündür yaşanıyor.

• Gösteriler İran’ın başkenti ve en büyük kenti olan Tahran yerine Meşhed gibi bir dini merkezde başladı. Burası, Şii inanışına göre 8. İmam olan İmam Rıza’nın türbesinin bulunduğu yer. Ayrıca olaylar Nişabur, Reşt, Yezd, Kirmanşah, Kaşan, Loristan, Şahrud, İsfahan, Hemedan, Ahvaz Arak gibi çevre vilayet ve şehirlere de yayılmış durumda. Tahran ve Tebriz gibi büyük ve geleneksel olarak protestoların çıkış merkezi olan şehirlerde ise daha ufak ve etkisi sınırlı kalabalıklar toplandı.

Ekonomik sebepler

İran’ın son yıllarda ekonomik sıkıntılar yaşadığı sır değil. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’nın (SETA) analizine göre, özellikle Nükleer Anlaşma’nın imzalanması ve ambargoların kaldırılmasının ardından ekonomide büyüme ve rahatlamanın yaşanması bekleniyordu. Bunun da İran halkının gündelik hayatına olumlu yansıyacağı düşünülüyordu. Ancak özellikle ABD Başkanı Donald Trump’ın İran karşıtı tutumu, ambargolar kaldırılsa da İran’ın küresel finans ve ticaret ağıyla buluşmasını engelledi. Öte yandan kooperatif tarzında işleyen yatırım şirketlerinin birbiri ardına iflas etmeleri, emeklilerin maaşlarının zamanında ödenmemesi, işsizlik, enflasyon artışı gibi diğer olumsuz faktörler de İran ekonomisinin kötüye gidişinin göstergeleri olarak belirdi.

Gösterilere hangi gruplar katılıyor?

İran’da yayılan gösterilere katılanlar yasal partilere, derneklere, birliklere ya da meslek odalarına mensup değil. Protestolarda belirli bir bayrak ya da flama açılmıyor. İran’ın en önemli muhalif kesimini temsil eden reformistler gösterilere mesafeli. Şimdiye kadar hiçbir reformist siyasi organizasyon protestolara destek açıklaması yapmadı.