Kitaplarla dolu bir kütüphaneyi ne kadar uzağa taşıyabilirsiniz?” İşte Alya Muhammed Baker bunu başaran biri. Onun filmlere konu olacak ilginç bir hayat öyküsü var. Daha çocukken okuduğu bir kitap Alya’nın hayatını tamamen değiştirir. Moğol istilasında Bağdat kütüphanesinin yakılmasını ve Dicle nehrinin mürekkep rengi aktığını okur. Bu hikayeden öylesine etkilenir ki kütüphaneci olmaya karar verir. Bağdat’ta Kütüphane Bilimi bölümünden mezun olur. Irak’ın Basra kütüphanesinin müdürü olarak çalışır uzun yıllar. Ancak 2003 yılında hayatı alt üst olur. Amerikan ve İngiliz güçlerinin Basra’ya işgal edeceği haberi ulaşır. Alya, bir sabah işe geldiğinde kütüphanenin asker, devlet görevlileri ve keskin nişancılarla dolu olduğunu görür. Vali’den kitapları başka bir yere taşımak için izin ister. Ancak bu talebi reddedilir. O ise asla pes etmez.
YANGINI GÖRÜNCE FELÇ OLUR
İlk önce kitapları çantasına ve şalının altına saklar. Her gün arabasına kitapları doldurup evine götürür. Alya’nın evi kitaplardan yürünmeyecek hale gelir. Ancak kentte yağmalama olayları başlamıştır bile. Kütüphaneye giren yağmacılar kahve makinelerini, masaları, lambaları ve sandalyeleri götürürler. Kitaplardan başka her şeyi alırlar. Alya da bu sırada kütüphanenin yakınındaki restoran sahibinden yardım ister. Bir avuç insanla kitapları perdelere ve kutulara yerleştirirler. Gece boyunca binlerce kitabı restorana taşırlar. Sabah, geri dönüp kalanları çıkarmak için sözleşirler. Ancak ertesi gün geldiklerinde kütüphanenin yandığını görürler. Alya, bu manzara karşısında yıkılır ve kısmı felç geçirir. İyileştikten sonra kocasıyla beraber bir kamyon kiralar. Kütüphane restore edilinceye kadar tüm kitapları güvenli yerlere dağıtır. Onun bu çabaları sayesinde 30 bin kitap yok olmaktan kurtulur. Bu kitaplar arasında ise binlerce yıl önce yazılan Hz. Muhammed’in Hayatı (Siyer-i Nebi), Kuran-ı Kerim’in İspanyolca tercümesi ve değerli el yazmaları da vardır. Kütüphane bir yıl sonra yeniden inşa edilir. Bina tamamen yenilenir ve kütüphanenin ihtiyaç duyduğu ekipman sağlanır. Daha sonra ise Alya baş kütüphaneci olarak yeniden görevlendirilir. 33 yıl kütüphaneci olarak çalışan Alya, şu an görevini sürdürmüyor. Ülkesine yaptığı değerli katkılar nedeniyle şimdiye kadar çok sayıda ödül aldı. Geçtiğimiz günlerde Basra’da düzenlenen bir törende yine bir onur ödülüne layık görüldü. Alya, hala kurtarmadığı kitapların acısını içinde taşıdığını söylüyor ve ekliyor: “Kitaplar yakıldığında bir savaş gibiydi. Bu tarih, kültür ve felsefe kitaplarının ağladığını hayal ettim ve kendime durmadan neden diye sordum.” Şimdi Kerbela’ya yerleşen Alya, zamanının çoğunu insanlara kitapları sevdirecek etkinlikler düzenleyerek geçiriyor. Yine de kapsamlı bir halk kütüphanesi kurmayı hayal etmekten vazgeçmediğini söylüyor.
Kitaplar yazıldı, belgeseller çekildi
Alya Muhammed Bakır’ın bu başarısının The New York Times gazetesinde yayınlanması, iki Amerikalı yazara kitap yazmaları için ilham verdi. Birincisi “Basra Kütüphanecisi”, bir diğeri “Alya’nın Görevi” başlıklı bir çocuk hikayesi olarak ortaya çıktı. Her iki kitap da büyük ilgi gördü. Amerikalı yazar Jeanette Winter, “Bir insanın neleri başabileceğini Alya’da gördüm ve çocukların bunu bilmesi gerek diye düşündüm.” ifadelerini kullanıyor. Yine Mısır’da Alya’nın başarılarını anlatan bir belgesel çekildi.
Dijitale aktaracağız
Irak Ulusal Kütüphanesi yöneticisi Saad Eskander, onun mirasını en iyi şekilde koruduklarını söylüyor ve ekliyor: “2003’ten beri kütüphaneyi yeniden inşa etmek, eksik kitapları koleksiyonuna iade etmek ve gelecekteki kayıpları önlemek için önemli kitapları ve belgeleri dijital olarak arşivlemek için çalışıyoruz. Vizyonumuz, tüm Irak vatandaşlarının demokratik ve kültürel eğitimini sağlamak.”