Staj ve çıraklık, genellikle öğrencilerin veya yeni mezunların iş hayatına ilk adımını attığı, mesleki bilgi ve becerilerini geliştirdiği süreçlerdir. Bu süreçlerde yapılan çalışmalar, bazı durumlarda sigorta kapsamına alınabilir, ki bu da genç çalışanların sosyal güvenlik haklarından yararlanmalarını sağlar. Türkiye'de stajyer ve çırakların sigorta durumu, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından düzenlenir ve belirli koşullara bağlıdır.
Staj ve çırak sigortası nedir?
Staj ve çırak sigortası, iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortalarını kapsayan bir sigorta türüdür. Bu sigorta, staj yapan öğrenci ve çırakların işyerinde kaza veya hastalık nedeniyle oluşabilecek risklere karşı korunmasını sağlar.
Çıraklık ve staj süreci, emeklilik kanunlarında özel bir yere sahiptir. Çıraklık ve staj döneminde geçirilen sürelerde ödenen sigorta primleri, emeklilik kapsamında gerekli uzun vadeli sigortaya ilişkin değildir. Bu doğrultuda güncel durumda, çıraklık ve staj dönemi esas alınarak yapılan hesaplamalar ile emekli olunma imkanı bulunmamaktadır. Ancak borçlanma müessesi ile prim gün sayısı şartını sağlayanların, EYT kapsamında emekli olabilmesi mümkündür. Bu açıdan sigortalılık süresinin başlangıcı ise büyük önem taşımaktadır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik eski Bakanı Vedat Bilgin, staj süresinin EYT kapsamında sayılıp sayılmayacağına dair, "Staj bir mağduriyet konusu değil. Staj bir eğitim. İş akdi stajla başlamıyor. Dolayısıyla EYT onu kapsamıyor.." ifadelerini kullanmıştı.
Çırak sigortası erken emeklilik için sigorta başlangıcı sayılacak mı?
Staj ve çıraklık sigortası mağdurları için yeni adımlar atılıyor. Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun tarafından Meclis'e sunulan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi bu mağduriyetleri giderecek önemli düzenlemeler içermektedir. Bu teklif ile çıraklık, kursiyerlik ve staj süreleri uzun vadeli sigorta kolları için hizmet ve sigorta başlangıç tarihi olarak kabul edilecek ve bu süreler için borçlanma imkanı sağlanacaktır. Bu teklif Meclis'te kabul edilmesi durumunda çıraklık ve staj sigortası olan kişiler de emeklilik haklarına daha kolay bir şekilde ulaşabilecektir.
Staj sigortasının emekliliğe etkisi var mı?
Sosyal güvenlik sistemine sigortalı olarak yapılan bildirimlerin emeklilik için sayılabilmesi için uzun vadeli sigorta olarak adlandırılan malullük-yağlılık-ölüm sigorta koluna prim ödenmesi gerekmektedir. Yukarıda da açıklandığı üzere staj süresince öğrencilerden sadece iş kazası-meslek hastalığı-hastalık primi alınmakta, emeklilik primi ise alınmamaktadır. Bu nedenle stajda geçen süreler hem sigortalı prim gün sayısında hem de sigortalılık süresinin başlangıcında geçerli olmamaktadır.
Staj sigortası doğum sigortasında dikkate alınıyor mu?
Ortaöğretim ve yükseköğretim dönemlerinde yapılan stajlarda emekliliğe esas olan uzun vadeli primler ödenmediği, sadece kısa vadeli sigorta primi ödendiği için sigorta başlangıcı olarak kabul edilmemektedir. Ancak doğum borçlanmalarında başlangıç olarak kabul edilmektedir. Yani staj sigortasından sonra doğum yapmış olan kadınlar, tescil şartını yerine getirmiş kabul edilmektedirler.
Staj sigortası sorgulaması nasıl yapılır?
Staj sigortası sorgulamaları, EYT borçlanmalarında olduğu gibi E-Devlet sistemi üzerinden de yapılabilir. Bunun için söz konusu sistemde yer alan “4A Sigorta Dökümü” uygulamasını kullanmak gerekir. Uygulamaya erişim sağladığınızda ilk sigorta girişinizden itibaren ödenen primleri detaylı olarak görebilirsiniz. Staj sigortanız ile ilgili bilgiler hizmet dökümünde görünür. E-devlet’e giriş yapmak için şifre edinmeniz gerekir. Hâlihazırda bir şifreniz yoksa en yakın PTT şubesinden edinebilirsiniz.
Staj süreleri borçlanılır mı?
Maalesef staj süresi borçlanılamıyor. Yeni bir yasa çıkartılarak borçlanma hakkı verilmediği sürece staj süresini borçlanmak mümkün değil. Ancak askerden geldikten sonra askerlik sürenizi borçlanabilirsiniz.
Stajyer sigortası nedir?
Zorunlu Staj: Eğitim programının bir parçası olarak yapılan ve mezuniyet için gerekli olan zorunlu stajlarda, öğrenciler genellikle okulları tarafından sigortalanır. Bu süreçte öğrenciler, İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası kapsamına alınır.
Ücretli Staj: Eğer stajyer bir ücret alıyorsa, bu durumda hem İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası hem de Genel Sağlık Sigortası primleri ödenir. Bu tür stajlar, daha çok mesleki eğitim veren kurumların dışında, özel sektörde yapılan stajları kapsar.
Çırak sigortası nedir?
Mesleki Eğitim: Mesleki eğitim kapsamında çalışan çıraklar, Mesleki Eğitim Kanunu çerçevesinde sigortalı sayılırlar. Çırakların sigortalılığı, işveren tarafından sağlanır ve bu süreçte hem İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası hem de Genel Sağlık Sigortası primleri ödenir.
İşe Alım ve Çalışma Koşulları: Çıraklar, mesleki eğitim aldıkları süre boyunca işverenler tarafından sigortalanır. Bu durum, çırakların hem sağlık hizmetlerinden yararlanmalarını hem de çalışma hayatında karşılaşabilecekleri risklere karşı korunmalarını sağlar.