Osmanlı kırmızısı Edirne’de çıktı

15. yüzyılda Edirneli boya ustaları tarafından elde edildikten sonra 1740’lı yıllarda Fransa’da üretilmeye başlanan Edirne kırmızısı, Trakya Üniversitesi ve Kiğılı’nın iş birliğinde tekrar hayat buluyor. 1700’lü yıllarda Osmanlı İmparatorluğu saraylarının hemen hemen her köşesinde kullanılan ve ünü Avrupa’ya kadar yayılınca dönemin padişahı tarafından hazırlanan fermanda formül bilgilerinin paylaşılması yasaklanan, ardından da casusluk olaylarına konu olmuş.

Uluslaraarası literatürde “Rouge d’Andrinople” olarak anılan, 18 ve 19. yüzyıllarda dünyayı kasıp kavuran, Avrupalı sanayicilerin deyimiyle sırrının çözülmesi zorunluluk haline gelen Edirne kırmızısı; sırdan bilime, zanaattan sanayiye, atölyelerden küresel pazarlara taşınan tarihi ve kültürel bir değerimiz aslında. Bu kapsamda geçtiğimiz günlerde Kiğılı’nın Edirne kırmızısı ile tasarladığı özel koleksiyonu sergilendi ve Trakya Üniversitesi tarafından “Edirne Kırmızısı Hasat Şenliği” düzenlendi. Uğrunda çokça emek ve paranın harcandığı, sırrını çözene ödüllerin verildiği bu muhteşem renk, Trakya Üniversitesi’nin bilimsel çalışmaları ile eski ihtişamlı günlerine döndü ve büyüleyici hikayesiyle tarih sahnesindeki yerini bir daha hiç kaybetmemek üzere yeniden aldı.

OSMANLI KUMAŞ SEKTÖRÜNDE ÖNCÜ

15. yüzyıldan günümüze uzanan geçmişiyle masallara konu olan hikâyesiyle, bir renkten daha fazlası Edirne kırmızısı. Padişah fermanıyla formülü asırlar önce yasaklanan ve efsane renge ulaşmak için casuslukların bile yapıldığı bu renk, yaklaşık 10 yıl önce Trakya Üniversitesi Öğretim Görevlisi Orkun Akman’ın Amerika’da Fransızca yazılmış bir kitabın kapağında “Muhteşem Edirne Kırmızısı” yazılı bir kitabı görmesi üzerine yeniden gün yüzüne çıkmış ve Trakya Üniversitesi tarafından tekrardan günümüze kazandırılmış. Kitapta, 1800’lü yıllarda saraya gelen sefirlerin, kumaşlara hayran kaldığını, büyüleyici bir kırmızıdan bahsettiğini ve bu rengi elde edebilmek için çok uğraştıklarını görüyoruz. O dönem kumaş sektöründe Osmanlı çok ileri ve Avrupa’da ise Osmanlı kumaşlarını giymek bir ayrıcalıkmış. Osmanlı hanedanlığı dahil olmak üzere tarih boyunca tüm kraliyet ailelerinin giydiği kıyafetlere bu görkemli kırmızı rengi, rubia tinctorum isimli özel bir bitkinin köklerinden elde edilen doğal boya veriyor. Hatta öyle büyüleyici bir renk ki, Fransa Sarayı’nda dahi Edirne kırmızısı olarak olarak adlandırdığımız kırmızı kök boya yüzyıllar boyu kullanılmış. Avrupalılar özellikle Edirne kırmızısını giymek için çok ciddi mücadeleler vermiş.

Edirne’de gerçekleştirilen rubia tinctorum bitki hasadından sonra elde edilen Edirne kırmızısı artık giyim eşyalarında da kullanılacak. Türkiye’nin öncü erkek giyim markası Kiğılı’nın iş birliği içerisinde atılacak adımlarla, Edirne kırmızısı renginde mevcut olan şal, atkı, mendil ve kravatın yanı sıra tasarım süreci tamamlanmış olan yağmurluk, hafif mont, yelek, sweatshirt ve tişörtten oluşan yeni ürünler üretilecek. Koleksiyondaki parçalar 2023 İlkbahar-Yaz sezonunda satışa sunulacak. Ayrıca Edirne kırmızısının giysilerin yanı sıra kozmetik ürünlerde ve bazı sığı ürünlerde boya maddesi olarak kullanılabilecek. Ayrıca efsane renk sanayi ürünlerinde ve günlük oyuncakların üretiminde de kullanılabilecek.