|
Arap-İsrail savaşları ve Filistin meselesine dair notlar (3)

1967"de vuku bulan "1967 Savaşı/ Altı Gün Savaşı-Six Days War"nın faturası; Arap ülkeleri ve Filistin açısından çok ağır olur. Öyle ki, etkileri bugüne kadar tesirini hissettirmiştir. Mısır"ın hava gücü İsrail uçaklarınca daha yerde iken imha edilir. Mısır, Gazze ve tüm Sina yarımadasını kaybeder. Kudüs ve tüm Batı Şeri"a İsrail"in işgaline uğrar. Suriye ise Çerkes nüfusla meskun Kuneytra ve çevresi başta olmak üzere Golan Tepeleri"ni tamamen kaybeder. Bu savaş ile İsrail adeta yenilmezliğini dünya kamuoyuna tescil ettirir. 1964"te Kudüs"te kurulmuş olan El-Fetih öncülüğündeki Filistin Kurtuluş Örgütü; Ürdün nehrinin doğusuna çekilir, merkezi Kudüs"ten Amman"a taşır. 1970"e gelindiğinde Ürdün Kralı Melik Hüseyin Bin Tallal, Filistin Kurtuluş Örgütü"nü bir tehdit olarak algılar. Eylül ayında paralı askerler de kullanılarak Filistin örgütlerine ve mülteci kamplarına yönelik askeri operasyonlar düzenlenir ve binlerce Filistinli hayatını kaybeder. Yasir Arafat ve Filistin örgütleri Lübnan"a çekilir. 1964"te, Kudüs"te kurulmuş olan El-Fetih-FKÖ, 1970 sonuna gelindiğinde kendini Lübnan"da bulur. Cemâl Abdünnâsır ise , Mısır"da ve diğer Arap ülkelerinde tüm popülaritesini kaybeder ve 1970"te ölür. Arap âleminde, İslâmi vizyonu ve politikalarıyla bilinen Suudi Arabistan"ın yeni kralı Faysal bin Abdilazîz ön plana çıkar. 1969"da İsrail işgali altındaki Kudüs"te Mescid-i Aksa, İsrailliler tarafından yakılınca, Melik Faysal"ın öncülüğünde İslam Ülkeleri Konferansı Örgütü kurulur.

1973"e gelindiğinde, artık Enver Sedat"ın başında olduğu Mısır ve Hafız El-Esed"in idareyi ele almış olduğu Suriye, Libya ile birlikte İsrail"e karşı bir kez daha şanslarını denemeye karar verirler. Birlikte, İsrail"e karşı, Yom Kippur Bayramı /Kefaret Günü Bayramı günü (6 Ekim 1973) taarruza geçerler; ilkin Mısır Ordusu, Sina Yarımadasındaki tatil kıyafetleri içindeki İsrail Ordusunu gâfil avlar ve ünlü Bar-Lev hattını aşar. Sinâ"nın üçte biri tekrar Mısır Üçüncü Ordusunun eline geçer. Ancak bilahare ABD"nin devreye girmesiyle, durum yine İsrail"in lehine döner. İsrailliler Kızıl Deniz"den karşı yakaya geçerek Mısır"ın Sina"daki üçüncü ordusunu arkadan kuşatırlar. Suriye, Kuneytra şehrini kuşatmasına rağmen ilerleme kaydedemez. Kudüs ve Ürdün Nehrine kadar tüm Batı Şeri"a"yı kaybetmiş olan Ürdün, bu savaşta cephe açmaz. Bu yüzden İsrail doğu cephesinden emin hale gelir. Savaşın on sekizinci gününde ateşkes ilan edilir. Golan Tepeleri İsrail işgalinde kalır. Sadece Süveyş Kanalı"nın doğu yakası şeridi Mısır"da kalır. Bu şekilde 1967"de, savaşın akabinde Süveyş Kanalı"nın batı yakasına çekilmiş olan Mısır, tekrar doğu yakasına da geçer. Bunun akabinde, 1967 Savaşında İsrail"in batırdığı gemilerden dolayı deniz ulaşımına kapanmış olan Süveyş Kanalı; kanalın açılışının yüzüncü yılında (1975) tekrar açılır. (Bkz. The Sundy Times Savaş Muhabirleri, Yomkippur: 1973 Arap-İsrail Savaşı, Terc. Fikret Yurdakul, Cilt.1-2, Kastaş AŞ. Yayınları, 1985, İstanbul; Maxime Rodinson, Israel And The Arabs, Second Edition, Penguin Books, 1985).

1973 Yom Kippur Savaşı Arap âleminde kırılma noktaları oluşturur. Savaşın ardından Suudi Arabistan Kralı Faysal"ın öncülüğünde ABD ve Avrupa"ya petrol ambargosu uygulanır. Bu kriz ABD ve Batı Avrupa"nın Ortadoğu politikasını bir hayli etkiler. Bunun bedeli olarak Nisan 1975"te Kral Faysal ABD"de yetişmiş yeğeni tarafından bir suikastle öldürülür. Kral Faysal"ın öldürülmesinin ardından Suudi Arabistan"ın Ortadoğu"daki aktivitesi azalır.

Arap-İsrail savaşlarındaki başarısızlık, sürekli İsrail"in lehine sonuçlanması, Doğu Bloku"nun Arap ülkelerine bu konuda gerekli desteği vermemesi, Enver Es-Sedât idaresindeki Mısır"ın farklı bir yöne yönelmesine yol açtı. Mısır, Sovyetler ile olan sıkı ilişkilerini bir hayli azaltıp çeşitli teknik alanlardaki Rus uzmanları ülkeden kovuldu. 1977 yılı Kasım ayında Enver Sedât ani bir şekilde İsrail"e gider,

Tel-Aviv"de Knessett"te bir konuşma yapar. Konuşmada İsraillilere "Size Hz. İbrahim"in barışını getirdim" diyen Sedat, Arap dünyasından büyük tepki alır. Arap dünyasının lideri konumundaki Mısır, uzun süre izole edilir. Mısır ve İsrail, ABD Başkanı Jimmy Carter"ın aracılığıyla Camp-David Barış Anlaşması"nı imzalar. Bu anlaşma ile iki ülke arasında diplomatik ilişkiler başladığı gibi, İsrail üç aşamalı bir çekilme işlemi ile, 1967"de işgal etmiş olduğu Sina Yarımadasını (1982) Mısır"a iade eder. Ancak Gazze İsrail"in elinde kalır.

11 yıl önce
Arap-İsrail savaşları ve Filistin meselesine dair notlar (3)
Ne olacak bu anne babaların hali?
Seçim sonrası ekonomide manzara nasıl?
Amerikan siyasetinin İsrail ‘trajedisi’
Jeopolitik sürpriz: ABD, Rusya ve İsrail nasıl anlaştı?
Nazlı seçmen günlerinde siyaset