Gelişmekte olan ülkeler açısından ek kaynak, teknoloji,
istihdam, ihracat ve döviz gelirlerinde artış elde edilmesi ve tüm bunların sonucunda ülkenin büyüme ve kalkınmasına önemli katkılar sağlaması dolayısıyla “Doğrudan Yabancı Yatırımlar”
kısaca DYY makroekonomi konuları arasında en önemli konu başlığıdır dersek abartmış olmayız.
Malumuz
yatırım mevcuttur:
Bunlardan
diye tabir ettiğimiz teknoloji, verimlilik gibi konulara katkısı olmayan bono, tahvil, hisse senedi gibi piyasalara gelen yabancı sermaye yatırımlarıdır diğer adıyla
dolaylı yabancı yatırımlardır. Sıcak denmesinin sebebi gayet likit olmaları sebebiyle
her an satılıp nakit olarak yurtdışına çıkarılabilme imkânı olmasıdır ki bu önemli bir sorundur.
yukarıda bahsettiğimiz
; ülkeler açısından ek kaynak, teknoloji, istihdam, ihracat ve döviz gelirlerinde artış elde edilmesine yol veren, “Greenfield” denilen sıfırdan tesis kurmak ile “M&A” denilen satın alma ve birleşmeler neticesinde yapılan sabit yatırımlardır ki bunlara doğrudan yabancı yatırımı demekteyiz
. Sabit yatırımlar olmaları nedeniyle kalıcıdırlar, likide edip geri gitmesi zordur.
Bahse konu nedenler sebebiyle her ülke bu yatırım türüne taliptir.
Uluslararası Yatırımcılar Derneğinin 2023 yılına dair UDY (Uluslararası Doğrudan Yatırımlar) raporu yayımlandı. Rapora bir göz atalım.
13 Şubat 2024’te paylaşılan güncel resmi verilere göre,
2023 yılında, Türkiye’ye, 10,6 milyar dolar değerinde
Uluslararası Doğrudan Yatırım (
) girişi gerçekleşti.
Toplam UDY girişi içerisinde, yatırım sermayesi girişleriyle 5,6 milyar dolar, yabancı uyruklulara gayrimenkul satışı yoluyla 3,6 milyar dolar, borçlanma araçları vasıtasıyla 1,9 milyar dolar değerinde giriş kaydedildi.
Yatırım tasfiyelerinin 374 milyon dolar değerinde aşağı yönde etkilemesiyle, toplam UDY girişi 10,6 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Güncel UDY verileri Aralık 2023’te 1 milyar dolarlık bir UDY girişine işaret ederken bu yatırım ile birlikte 2023’teki toplam UDY girişi 2022’ye göre %22 düşüşle 10,6 milyar dolar olarak kaydedildi.
2023’te çekilen UDY, cari açığın %24’üne karşılık geldi.
2002 yılından itibaren Türkiye’ye gerçekleşen UDY girişleri, 263 milyar doları aştı.
2023 yılı içerisinde gerçekleşen yatırım sermayesi girişleri, toplamda 5,6 milyar dolarlık bir hacme sahip olup sektörel kompozisyonda 984 milyon dolarlık yatırım (%18’lik pay) ile toptan ve perakende ticaret öne çıktı.
Finans ve sigorta en çok yatırımın geldiği ikinci sektör olurken bu sektörün alt kırılımında 300 milyon dolarlık yatırımın bankacılık yatırımı olduğu kaydedildi.
%9’luk payı ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve %7’lik payı ile ulaştırma ve depolama, yatırım sermayesi girişleri açısından en çok yatırımın gerçekleştiği diğer sektörler oldu.
2023 yılında Avrupa Birliği (AB-27), Türkiye’ye gelen yatırım sermayesi girişlerinin %53’lük payı ile ana kaynağı olmaya devam etti.
Orta Doğu ülkelerinden gelen yatırımların payında %8’den %18’e bir artış gözlemlendi. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar bu artışta önemli bir rol oynadı.
Ülkeler nezdinde, Hollanda, Almanya, BAE, Katar ve Rusya, 2023 yılında Türkiye’ye en çok yatırım sermayesinin geldiği ülkeler old
u.
KÜRESEL DOĞRUDAN YATIRIMLAR AZALIYOR!
2000’li yılların ortalarından bu yana 1,5-2,0 trilyon dolar düzeyinde seyreden küresel yatırımlar, 2020 yılında 962 milyar dolara gerilemişti.
2021 yılında güçlü bir toparlanma ile 1,59 trilyon dolara ulaşmıştı.
2022’de süregelen jeopolitik belirsizlikler, artan gıda ve enerji fiyatları, yükselen faiz oranları, finansal belirsizlikler ve resesyon beklentisi, küresel yatırım iştahını hep birlikte aşağı çekmiş ve revize edilen verilere göre 2022 yılında küresel UDY hacminde %17’lik bir daralmaya neden olmuştu.
Jeopolitik ve finansal riskler 2023’e taşınırken bu riskler, 2023’te 2022’ye kıyasla, %3’lük marjinal bir artışı beraberinde getirdi. Ancak şunu göz ardı etmemek lazım; yüzde 3’lük genel artışın diğer ülkelere giden UDY’ye aracılık eden belirli Avrupa ‘’kanal’’ ekonomilerinden kaynaklandığını, bu ülkeler hariç tutulduğunda,
2023 yılında küresel UDY’de %18’lik bir düşüş görüldüğünü belirtmektedir.
2023 yılında Türkiye 10,6 milyar dolarlık UDY girişi kaydederken Türkiye’nin küresel UDY girişlerinden aldığı pay %0,8 olarak gerçekleşti.
Türkiye’nin %1,5 olan küresel UDY pazar payına ulaşma hedefi için mevcut UDY patikasında değişikliğe ihtiyaç duyuluyor. Yeni ekonomi yönetiminin açıkladığı OVP’de bu ihtiyaçlara binaen bazı reformlar ön görüldü. Bu reformların hızına bağlı olarak yatırım iştahında artışın olacağını genel kabuldür.
