Bizde devlet büyüklerinin kitap yazma geleneği çok eskilere dayanır. Yöneticileri belli bir görüş doğrultusunda eğitmek ve onlarda bir devlet düşüncesi oluşturmak amacıyla yazılan kitaplar da bu geleneğin bir parçasıdır. Bu kitapları yazanlar nasıl bir devlet ve nasıl bir yönetici sorularına cevap bulmaya çalışmışlardır. Devlet yönetiminde bulunanlar da zaman zaman kalemi eline almışlardır. Örneğin Göktürk Kitabeleri, uzun sayılabilecek bir zaman aralığı için devlet yönetimine dair karşılaştırma...

ABD’nin Afganistan’dan çekilme kararı ve bu kararın hayata geçirilmesinden sonra ilk büyük kriz Fransa-Avustralya ilişkilerinde yaşandı. Fransa ile Avustralya denizaltı yapımı konusunda büyük bir anlaşmaya varmıştı. Yüz milyar dolar değerinde bir anlaşmanın iptal edilmesiyle ortaya çıkan tablo, “ABD’nin vardır bir oyunu” görüşüne bağlı kalanları derinden sarsmış olmalı. Zira onlar, ABD’nin Afganistan’ı mağlup olarak terk ettiği gerçeğini kabullenmek istememişlerdi. Kendilerini ve kamuoyunu ikna ...

Üç Qardaş – 2021 tatbikatı Azerbaycan’da devam ediyor. Türkiye, Azerbaycan ve Pakistan askerlerinin katılımı ile yapılan tatbikat II. Karabağ Savaşı’nda elde edilen zaferin kalıcı etkileri bağlamında görülmelidir. Tam bir yıl önce başlayan ikinci savaş süresince Pakistan ve Afganistan devletleri Azerbaycan ve Türkiye’nin yanında saf tutmuştu. Azerbaycan ordusu bu savaşta muazzam bir başarı göstermiş, onlarca yıllık geçmişi olan bölgesel sorunların çözümüne büyük katkı sağlamıştı. Bölgesel sorunl...

Türk ve İslam coğrafyasının meseleleri tartışılırken haricî müdahalelerin etkisi de gündeme gelir. Coğrafyamızın sorunları hakkında fikir yürütürken sorumluluğu üzerimizden atmak gibi bir davranışın rahatlatıcı bir seçenek olduğunu geçmişteki örneklerden biliyoruz. Belirli dönemlerde bu davranışın tercih edildiği de açıktır. Fakat bugün özellikle liberal muhafazakâr çevrelerin, haricî müdahalelerin yani “dış güçler” faktörünün etkisini görünmez kılmak için gösterdiği yoğun çaba ile bahsettiğimiz...

Birleşik Arap Emirlikleri’nin üst düzey temsilcilerinin Türkiye’ye gelip Sayın Erdoğan ile görüşmesinden sonra birtakım siyasî gelişmeler oldu. Türkiye ve Mısır arasında da benzer görüşmelere tanık olduk. Gezi Parkı Kalkışması ve Mısır’da Sisi darbesinden sonra her iki ülke ile Türkiye’nin ilişkileri nerdeyse kopmuştu. İlişkilerin kopma noktasına gelmesinde Sisi darbesi en önemli etkendi. O dönemde Mısır ve Türkiye aynı anda büyük bir karmaşanın içine sürüklenmiş, Mısır’da Mursî iktidarı darbe i...

Amerikalılar öncülüğündeki Batı dünyası Afganistan’ı işgal ederken belirli bir amaca sahip miydi? 1990’dan itibaren İslâm coğrafyasının adım adım işgal edildiğini ve büyük bir karmaşaya sürüklendiğini biliyoruz. İşgali meşrulaştırmak için ileri sürülen gerekçeler de ortada fakat bunların sahici olmadıkları konusunda o zaman dahi ortak bir kanaat vardı. Nitekim otuz yıl sonra Amerikalılar, Afganistan’ı apar topar terk ederken işgali meşrulaştırmak için ortaya sürülen gerekçelerden bahsedilmiyor. ...

Edward Said, “Oryantalizm” adlı çığır açan kitabında edebî eserleri oldukça farklı bir açıdan ele alır. Özellikle Fransız ve İngiliz edebiyatının en önemli örneklerinden hareketle merkez ve çevre arasındaki ilişkinin mahiyetini ortaya çıkarmıştır. Merkez, imparatorluk ana vatanı; çevre ise kolonilerdir. “Oryantalizm”de İmparatorluk merkezlerinde yaşayan büyük edebiyatçıların çevreyi ele alış tarzı gözler önüne serilmiştir. Said, Fransız ve İngiliz edebiyatının en güçlü kalemlerini, merkez ve çev...

İkinci Dünya Savaşı’nda Avrupa devletleri önemli ölçüde güç kaybettiği için koloni toplumlarının bağımsızlaşma mücadelesi hız kazanmıştı. Afrika’da ve Asya’da birçok bağımsız devlet ortaya çıkmaya başladı. Kongo gibi bağımsızlığına kavuştuktan hemen sonra devlet başkanları suikasta kurban giden ülkelerin tecrübeleri dönemin zorluklarını anlamak açısından önemlidir. Kolonyalist Batı ülkeleri siyasî bağımsızlığa kavuşan ülkelerin iktisadî açıdan bağımlı kalmasını istiyordu. Bu sebeple Gana Devlet ...

ABD Afganistan’dan çıkıyor, çekiliyor veya kaçıyor. Konu ABD basınında da çok yoğun bir şekilde tartışılıyor. ABD öncülüğündeki güçlerin Afganistan’a girmesinde sorumluluğu bulunan İngiltere eski Başbakanlarından Tony Blair de tartışmaya dâhil oldu. Blair, Afganistan’dan çekilme kararı sebebiyle ABD Başkanı’na embesil sıfatını uygun bulmuş. Blair, böyle bir yakıştırmada bulunmasının sebebini de izah etmiş. Ona göre dünya Batı’nın nerede durduğundan emin olamayacak. Bu da Batı merkezli bir dünyay...

Medenî, yarı-medenî, vahşi kavramları 19. yüzyıldan kalmadır. 19. yüzyıla emperyal çağ da denilir. Avrupa kolonyalizmi bu yüzyılda zirveye ulaşmıştı. Kuzey Amerika’nın “vahşi” bölgeleri bu yüzyılda Avrupa milletlerinin iskânına açıldı. Britanya, Hindistan’a bu yüzyılda boyun eğdirdi. Afganistan bu yüzyılda egemenlik altına alınmak istendi. Çarlık Rusya’sı Türk coğrafyasında en geniş toprakları bu yüzyılda kolonileştirdi. Afrika, Avrupa ülkeleri tarafından bu yüzyılda paylaşıldı. Osmanlı coğrafya...

Amerikalıların 1991’de Irak’ı işgali ile başlayan yeni dönem hiç tahmin edilmeyen bir boyuta ulaştı. Sovyetler’den sonra ABD de Afganistan’da kaybetti. 1991’de İslam’ın merkez coğrafyasının işgali ile başlayan süreç yeni bir aşamaya ulaştı. Sovyetler’in dağılması ve iki Almanya’nın birleşmesiyle Soğuk Savaş Dönemi sona erdi. Dönemi yaşayanlar 1945’ten 1990’a kadar devam eden Soğuk Savaş’ın Afganistan’ın Sovyetler karşısında zafer kazanmasıyla ya da Sovyetler’in Afganistan’da mağlup olmasıyla ili...

Türkiye’deki Suriyeliler üzerinden yapılan tartışmalarda getto, demografi, entegrasyon, asimilasyon gibi kolonyalist döneme ait kavramlar çokça kullanılıyor. Özellikle Türkiye’nin göçmenleri ilgilendiren siyaseti eleştirilirken gündeme gelen bu kavramların doğru bir kullanıma sahip olmadığı çok açıktır. Bu da coğrafyamızın seçkinlerinin, yaklaşık iki yüzyıldır, Türkiye ve coğrafya merkezli bir bakış açısına sahip olamadığını gösterir. Belirttiğimiz gibi bu kavramlar kolonyalist dönemin anlam dün...

İsrail’in kolonyalist bir devlet olarak ortaya çıkmasıyla birlikte İslam coğrafyasında yeni kitlesel göç dönemi başladı. Daha önce Osmanlı coğrafyasında ağırlıklı olarak Türk nüfusun yaşadığı kitlesel göç, belirli bir durulma dönemine girmişti. Cumhuriyet döneminde de Balkanlar üzerinden kitlesel sayılabilecek göçler yaşanmıştı fakat Bulgaristan’ın Müslüman Türk nüfusu zorla göçe tabi tuttuğu yıllara kadar sükûnetten bahsedebiliriz. İsrail de Filistinlileri göçe mecbur ederek İslam coğrafyasında...

Sömürgecilik ve kolonyalizm kavramlarının birbirinden farklı anlamlara geldiğini fark ettiğimde çok şaşırmıştım. Biri tarih boyunca karşılaşılan bir olguya karşılık gelirken diğeri belirli bir dönemi ve olaylar zincirini işaret etmektedir. Fakat Türkçe'de sömürgecilik kavramı her iki manayı ifade eder hâle gelmiştir. Dolayısıyla zaman içinde büyük bir anlam karmaşası ve belirsizliği ortaya çıkmıştır. Avrupa dillerinde iki farklı kavram hâlâ kullanımdadır. Yirminci yüzyılın başlarında kolonyalizm...

1990’ların ilk yarısıydı, İstanbul’un farklı ilçelerine yayılan eylemlerden fotoğraflar gazetelerin ilk sayfalarında yer bulmuştu. Bir fotoğrafı hiç unutamıyorum. Eylemciler ellerine geçirdikleri uzun sopalarla meydanları süsleyen çiçekleri adeta biçiyordu. Bütün öfkesini meydanları süsleyen çiçeklerden çıkaran kadın erkek gençlerle ilgili farklı fikirler öne sürülebilirdi. Onları bu kadar öfkelendiren ne olabilirdi? Bir zaman sonra soruyu bu şekilde sormanın doğru olmadığını düşünmeye başladım....

Türkiye, büyük bir bekâ mücadelesi içindedir. Yaklaşık on yıllık bir dönemde hem coğrafyamızın geneline hem de Türkiye’ye yönelik farklı güçler tarafından organize saldırılar yapılmaktadır. Aksi yöndeki ifadeler ve tutumlar gerçeği tahrif etmeye yöneliktir ve belirli bir tarafa işaret etmektedir. Bu dönemde özellikle muhaliflik kavramının içerik bakımından önemli ölçüde değişiklik gösterdiğini tespit etmemiz gerekiyor. Bu durum son günlerde çok geniş alanlara yayılan orman yangınlarıyla ilgili o...

Akdeniz’i kuşatan İslam coğrafyası dinamik bir dönem yaşıyor. Arap Baharı Tunus’ta başlamıştı. Daha ilk günden itibaren çok önemli bir döneme girdiğimizi biliyorduk. Peşin yargılar tarihin çöplüğüne atıldı. Çoğu kimse Tunus’ta başlayan olayları büyük bir kurgunun parçası olarak görmekteydi. Tarihe kim ne kadar müdahale edebilir sorusuna farklı cevaplar verilebilir fakat Doğu ve Batı ilişkileri bakımından ele aldığımızda Tunus’ta başlayan olaylardan sonra tahmin edilmeyen sonuçların ortaya çıktığ...

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kıbrıs’a gitmeden önce bir müjdeyi gündeme getirdiğinde bunun muhakkak tartışma konusu olacağını biliyordu. Kamuoyunda bir beklenti oluşacaktı. Daha önce de müjdeden bahsedildiğinde kamuoyunda bir ilgi yoğunlaşması olmuş, beklentiler gündeme getirilmişti. Özellikle Karadeniz’de keşfedilen doğal gaz kaynaklarının Türkiye’nin geleceğine değer katacağı anlaşılınca yeni müjdeli haberlerin gündem oluşturacağı açıktı. Ayasofya’nın yeniden ibadete açılmasını da aynı kapsamda ele ...

Oryantalist bakış açısı zannedildiğinden daha derinlere işlemiş durumdadır. Göçmenlerin Suriye’den ve ya Afganistan’dan gelmesinin fark oluşturmadığını, tepkilerin benzerliğinden anlıyoruz. Suriyeli ve ya Afganistanlı göçmenlerle ilgili kullanılan tanımlayıcı kavramların “milliyetçi” bir duruşa tekabül ettiğini de söyleyemeyiz. Amerika’da neoconların İslam coğrafyası ve Türkiye ile alakalı yaklaşım biçimindeki düşmanca tutum ile benzerlik çok dikkat çekicidir. Onlar da İslam coğrafyasını, Türkiy...

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Millî Savunma Üniversitesi’nde yaptığı konuşmada Türkiye’nin Libya’da gösterdiği başarının Akdeniz’de ve tüm dünyada kartların yeniden karılmasına yol açtığını söyledi. Erdoğan, konuşmasında önce Suriye sınırlarında PKK ve DEAŞ’ın mağlup edildiğini dile getirdi. Türkiye’nin kararlı tutumu sayesinde Suriye sınırlarında iki farklı terör örgütüne büyük darbe vurulduğu anlaşılıyor. Libya’daki askerî ve siyasî başarının iki terör örgütünün bertaraf edilmesiyle ilişkilendirilmes...

Yoğun bir dindarlık ve tevarüs edinilmiş tevazu altında koyu bir cehaletten beslenmiş kibir, ilk bakışta fark ediliyordu. Bunu fark etmek ayrıcalık olarak görülmeyebilirdi fakat zaman içerisinde örgütlü yükseliş karşısında hayrete düşmekten başka bir şey yapamayacak durumdaydık. Hâlbuki örgütlü yapının elemanları ile herhangi bir konuda ortak bir dil kurmanın imkânı yoktu ve bunun en önemli sebebi de örgüt içerisinde cehaletin büyüme stratejisi olarak takip edilmesiydi. Bugünlerde ehliyet ve liy...

Siyasî hayatımızı sekteye uğratan askerî darbeleri eksen alarak 15 Temmuz’u anlamaya çalışabiliriz. Bu açıdan darbeler tarihini birbirini izleyen hadiseler zinciri olarak resmeder, aralarındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya çıkararak birtakım sonuçlara ulaşabiliriz. Fakat bu durum özellikle 15 Temmuz’un mahiyetini anlamak bakımından sınırlayıcı bir bakış olacaktır. 15 Temmuz, darbe ve demokrasi karşıtlığından hareketle analiz edildiğinde muhakkak yanlış sonuçlar ortaya çıkacaktır. Niteki...

15 Temmuz 2016’ya yaklaştıkça FETÖ’nün Türkiye’ye büyük bir müdahalede bulunacağı görülebiliyordu. Özellikle 2013’teki kitlesel hadiseler ve FETÖ’nün organize ettiği hukuk ve finans alanındaki darbe teşebbüsleri Türkiye’nin ne denli zorlu bir süreç içinde olduğunu gösteriyordu. Türkiye bağımsızlaşma adımlarını sıklaştırdıkça Amerika ve Avrupa müdahale ediyordu. Bu dönemde yapılan müdahaleler farklı alanlarda organize edildiği için her birini bir bütün olarak kendi içinde analiz etmeliyiz. Bazı a...

Geçen sene ABD’de George Floyd’un bir polis tarafından öldürülmesinden sonra kitleler, kolonyalizmin simge isimlerinin heykellerini yıkmaya yönelmişti. ABD, Avrupa ve Afrika’da tarihin en vahşî eylemlerini icra eden simge isimlerin heykelleri yıkılmış ya da gözlerden uzak mekânlara taşınmıştı. Heykellere yönelen öfke bir günün heyecanı ile açıklanamazdı. Dünyanın her tarafında Avrupa kolonyalizmi ve emperyalizmi uzun bir zamandır ciddî bir şekilde eleştiriye tabi tutuluyordu. Bu eleştirilerin Tü...