Karadeniz’de kurulan tahıl koridoruna yönelik son risk liderler diplomasiyle atlatılırken enerjide olduğu gibi tahıl ve gübrede de Rus ürünlerinin dünyaya Türkiye üzerinden açılabileceği belirtiliyor. Türkiye’nin Rus tahıl ve gübresine köprü olmasıyla az gelişmiş ülkelerin de tahıl kriziyle karşılaşmasının engelleneceği ifade ediliyor. Böyle bir formülün tahıl koridorunun kapanması riskine karşı da bir alternatif olabileceği üzerinde duruluyor.
YENİ KRİZLERİN ÖNÜNE GEÇER
Temmuz sonunda Türkiye, BM, Ukrayna ve Rusya’nın mutabakata varmasıyla kurulan ve ağustos başında ilk gemilerin yola çıktığı tahıl koridorundan geçtiğimiz hafta Rusya, Ukrayna’nın saldırılarını gerekçe göstererek çekildiğini açıkladı. Rusya’nın bu hamlesi ile dünyada hububat fiyatları arttı. Özellikle az gelişmiş ülkeleri etkileyecek yeni bir tahıl krizinin kapılarının açıldığı yorumları yapıldı ancak sorun bu boyuta varmadan Türkiye’nin inisiyatif almasıyla aşıldı. Yakın dönemde benzer risklere karşı ise Türkiye eksenli fikirler ortaya atılıyor.
YAPTIRIM ENDİŞESİ OLMAYACAK
Özellikle Rus tahılını almaktan çekinen ülkeler için orta yol bulunması adına bu tahılların Türkiye üzerinden dünya pazarına sunularak ihtiyaç sahibi ülkelerin tahıl sorunun çözülebileceği düşünülüyor. Tahıl sevkiyatı kapsamında limanlardan çıkan gemilerden tahıl alan tüccarların Rus tahılını almaktan çekindiğini belirten kaynaklar, Rusya’ya uygulanan ambargoların kendilerine uygulanacağından tedirgin olduğunu belirtiyor. Ancak ABD Dışişleri Bakanlığının herhangi bir yaptırım uygulamayacağını açıklamasına rağmen çekingenliğin devam ettiği bildiriliyor.
RUS TAHILI İÇİN YENİ SİSTEM
Tahılda benzer krizlerin yaşanmaması için farklı yolların denenebileceğini belirten kaynaklar, Rusların sadece Karadeniz’e bağımlı olmadığını ve tahılının farklı denizler veya Türkiye’nin Karadeniz’deki limanları üzerinden de dağıtılabileceğini belirtti. Kaynaklar, Rus tahılının da ihtiyacı olan ülkelere ulaşması için formüller bulunması gerektiğini, Ukrayna ile yapıldığı gibi BM aracılığı ile Rus tahılına da sistem kurulabileceğini belirtiyor. Rusya kaynaklı enerjinin ana rotası olarak Putin tarafından Türkiye önerilirken Rusya’nın tahılının da dünyaya açılımında Türkiye’nin merkez rol üstlenebileceği belirtiliyor.
SADECE TÜRKİYE YAPABİLİR
Türkiye’nin tahıl koridorunun kurulmasında ve Rus enerjisinin Avrupa’ya gönderimi konusunda önemli bir görev üstlendiğini ve tahıl konusunda da merkezin Türkiye olabileceği belirtiliyor. Rusya ve Avrupa ile iletişimi olan tek ülkenin Türkiye olduğu dikkat çekilerek Türkiye’nin ilerleyen süreçte tahıl merkezi olabileceği belirtiliyor.
Rusya’nın güvendiği tek liman
- Rusya, tahılı göndermek isterse bunu Türkiye üzerinden yapabileceğini belirten İstanbul Aydın Üniversitesi Öğr. Üyesi Dr. Alihan Limoncuoğlu, “Acil tahıl ihtiyacı olan ülkelere bu tahılın gönderilmesi lazım. Avrupa’nın ve ABD’nin uyguladığı ambargolar nedeniyle Rusya’nın güvendiği tek liman şu anda biziz. Putin’in bize enerji konusunda güvendiği gibi bu konuda da güvenecektir. Yani Türkiye tahıl üssü olacaktır” dedi.
Merkez ülkeyiz
Rusya’nın yeniden koridora dönmesinin yanı sıra Türkiye’nin yoğun çabalarıyla bir tahıl üssü olabileceğini ifade eden ANKASAM uluslararası ilişkiler uzmanı Dr. Doğacan Başaran ise “Türkiye’nin gerek Tahıl Koridoru Anlaşması’nın imzalanması gerekse de yaşatılmasında yürüttüğü çabalar, büyük bir diplomatik başarıyla neticelenmiştir. Bu ortamda Türkiye’nin enerji üssü gibi bir tahıl üssüne dönüşmesi de mümkündür” diye konuştu.
Kremlin’den Erdoğan’a övgü
- Kremin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Türkiye’nin tahıl anlaşmasının yeniden başlamasındaki varlığının anlaşmalara olan güvenin ana faktörü olduğunu belirterek, “Ankara ve bizzat Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türk diplomatları ile ordu mensupları tarafından yürütülen çalışmalar büyük övgüye layıktır.” dedi. Peskov, Ukrayna’dan tahıl sevkiyatına yönelik anlaşmaya dair gazetecilere açıklamalarda bulundu. Rusya’nın söz konusu anlaşmaya dönmesi ile ilgili süreçteki Türkiye’nin rolünü değerlendiren Peskov, “Ankara ve bizzat Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türk diplomatları ile ordu mensupları tarafından yürütülen çalışmalar büyük övgüye layıktır. Türkiye’nin tahıl anlaşmasının yeniden başlamasındaki varlığı, anlaşmalara olan güvenin ana faktörüdür.” dedi.
- KRİTİK TARİH 19 KASIM
- Peskov, söz konusu anlaşmanın 19 Kasım’da sona ereceğine dikkati çekerek, “Anlaşmanın uzatılması konusunu resmi kanallar üzerinde görüşmemiz gerekecek. Anlaşmanın süresi henüz sona ermedi. Anlaşmanın uzatılması konusunda karar alınırken, bunun uygulanmasının etkinliğini değerlendirmemiz gerekecek.” diye konuştu. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da ülkesinin “Ukrayna’nın Türkiye’ye verdiği garantilerin ardından” tahıl ihracat anlaşmasının yeniden başlamasından memnuniyet duyduğunu belirtti.
Ankara’ya müteşekkiriz
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Girişimi Anlaşması'na dönmesindeki rolleri dolayısıyla Birleşmiş Milletler (BM) ile Türkiye’ye şükranlarını bildirdi. Borrell, sosyal medyadaki açıklamasında, “AB, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Girişimi'ne dönme kararındaki rolleri dolayısıyla BM ve Türkiye’ye müteşekkirdir.” ifadesini kullandı. Tahılnın asla bir savaş silahı olarak kullanılmaması gerektiğini belirten Borrell, Rusya’yı küresel tahıl krizini tetiklemekle suçladı. Borrell, tahıl ihracatının krizi önlemede hayati önem taşıdığını vurguladı. Borrell, tüm tarafları tahıl koridoru anlaşmasını yenilemeye davet etti.
Liderler görüştü kriz aşıldı
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin görüşmesi sonrası her şeyin normale döndüğünü belirtti. Kalın, CNN International televizyonunda katıldığı bir programda, Rusya ve Ukrayna arasında İstanbul’da imzalanan Tahıl Koridoru Anlaşması’na ilişkin açıklamalarda bulundu.
29 Ekim’de, Sivastopol bölgesinde gemilerden birine yapılan saldırı sonrası tahıl anlaşmasının yeniden askıya alındığını söyleyen Kalın, itirazlar, protestolar ve yazılan mektup sonrası iletişime geçildiğini dile getirdi.
ŞİMDİ HER ŞEY YOLUNA KOYULDU
Kalın, tahıl meselesinin savaştan ayrı bir durum olduğunun altını çizerek, “Son 3-4 gündür çok fazla diplomatik çaba sarf ettik. Savunma Bakanımız, Dışişleri Bakanımız ve Cumhurbaşkanımız Putin ile görüştü.” ifadesini kullandı.
Bu süreçte, Ukrayna tarafıyla da görüşüldüğünü aktaran Kalın, Rus tarafının taleplerinin ve beklentilerinin Ukrayna’ya iletildiğini ve Ukrayna’nın yapıcı bir tutum sergilediğini vurguladı. Kalın, “Rusya, Putin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yaptığı görüşmenin ardından anlaşmaya geri döndü ve şimdi her şey yoluna koyuldu.” dedi.
426 gemi limanlardan ayrıldı
- Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, tahıl inisiyatifinin yeniden başlamasının ardından 6 geminin Ukrayna limanlarından ayrıldığını belirterek, “Limanlardan ayrılan gemi sayısı 426'yı geçti.” dedi. Hakkari’de bulunan Akar, 3. Piyade Tümen Komutanlığı’nda inceleme yaptı. Harekat Merkezi’nde Irak’ın kuzeyindeki Zap bölgesine gerçekleştirilen Pençe Kilit Operasyonu’na katılan birliklerin komutanları ile videokonferans ile görüşen Akar, sahadaki son durumu ilişkin bilgi aldı.
- Sivastopol’da 29 Ekim’de gerçekleşen saldırı sonrasında Rusya Federasyonu’nun tahıl inisiyatifini askıya aldığını anımsatan Akar, “Görüşmelerimizde tahıl girişiminin tüm taraflar için yararlı olduğu, bunun bozulmasının tüm taraflar için sıkıntı oluşturacağını belirttik.
- 9,7 MİLYON TON TAHIL KORİDORDAN GEÇTİ
- Yapılan çalışmaların, yoğun temasların olumlu sonuçlarını aldık. Sayın Cumhurbaşkanımız tahıl koridorunun yeniden açıldığı bilgisini kamuoyuyla paylaştı. Tahıl inisiyatifinin yeniden başlamasının ardından 6 gemi Ukrayna limanlarından ayrıldı. Böylece limanlardan ayrılan gemi sayısı 426 oldu, taşınan tahıl miktarı 9,7 milyon tonu geçti.”
Anlaşmayı Türkiye kazandı
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “Tahıl anlaşması, son derece büyük önem arz ediyor. Gıda fiyatları açısından belirleyici. Yüz milyonlarca insanın beslenmesi buna bağlı. Burada Türkiye'yi bir kere daha takdirle karşılıyorum” dedi. Stoltenberg ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, İstanbul'da gerçekleştirdikleri görüşmenin ardından düzenlenen basın toplantısında konuştu.
Stoltenberg “Türkiye hükümetinin bu konudaki gayretleri, çabaları çok önemliydi. Bu tahıl anlaşması yeniden kazanıldı” diye konuştu. Türkiye'nin Ukrayna'ya verdiği desteğe vurgu yapan Stoltenberg, “Tahıl anlaşması konusunda Türkiye, Birleşmiş Milletler ile önemli çabalar sarf etti. Aynı zamanda Türkiye, esir değişiminde ve şu anda hissedilen savaşın etkilerinin azaltılmasında da çok kritik roller oynadı” ifadelerini kullandı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise tahıl ihracatı konusunda yaşanan sıkıntının, Türkiye'nin çabalarıyla yeniden çözüldüğünü belirterek, “Ama 20 gün sonra bu tahıl anlaşmasının tekrar yenilenmesi gerekiyor. 4 aylık bir anlaşmaydı. Kesintisiz bir şekilde devam etmesi için Cumhurbaşkanımızın liderliğinde çabalarımızı sürdürmeye devam edeceğiz” dedi.
