Bugün sıradan bir kişiye ‘dünyanın en önemli sorunu nedir’ diye sorsanız, tartışmasız ‘gelir dağılımı adaletsizliği ve yoksulluk’ olduğunu söyler.
Açıkça “dünya üzerindeki milli gelir artışı hakça paylaşılmıyor” algısı oldukça yaygın.
Ülkemiz için de aynı yargının geçerli olduğunu söyleyebiliriz.
Eşitsizliklerin çok arttığı algısı
seçmeni yönlendirme amacıyla demagoglar ve siyasiler için bulunmaz bir malzemedir.
Gelir
eşitsizliklerini ölçmek için Gini katsayısı
kullanılmaktadır. Gini katsayısı 1’e yaklaştıkça gelir dağılımının bozulduğunu, 0’a yaklaştığında iyileştiğini gösterir.
Bu katsayı
göre 2010 yılında 0,402 iken, 2019 yılında 0,395 olarak hesaplandı. Yani son 10 yılda
gelir dağılımında bir değişiklik olmadı
.
OECD ülkeleri arasında
Türkiye gelir dağılımı eşitsizliği yüksek
ülkeler arasında yer almaktadır.
Şili ve Meksika’nın bizden daha kötü,
ABD’nin bize yakın eşitsizlik katsayısına sahip
olduğunu söyleyelim.
İzlanda, Slovenya, Norveç ve Danimarka gelir dağılımı eşitsizliğinin en düşük
olduğu ülkeler ve bu ülkelerin Gini katsayıları 0,25 civarında.
Türkiye’nin de üyesi olduğu OECD ülkelerinde son 20 yılda
gelir eşitsizliği artışını sorgulayan bir
çalışma yapılmış ve ankete katılanların yüzde 80’den fazlası
gelir eşitsizliğinin arttığı
görüşünü dile getirmiştir.
Söz konusu raporda 1970’li yılların ortasından beri gelir eşitsizliğindeki artışın devam ettiğine vurgu yapılmış, fakat eşitsizlikteki artışın kamuoyundaki algılayış kadar yüksek olmadığı tespit edilmiştir.
Gelişmiş ülkelerde hükümetler eşitsizliği azaltmak için daha fazla vergi alıp
sosyal harcamaları artırıcı
(geliri yeniden dağıtma) politikalar uygulamaya çalışmaktalar.
Devlet harcamalarını yeniden dağıtıcı politikalar 1980’li yılların ortasından 1990’ların ortasına kadarki on yılda yoksulluk artışını bir ölçüde frenledi ama daha sonraki on yılda, fakirlere yönelik sosyal yardımlar azaldığı için, yoksulluğun daha da artmış olduğu tespit edildi.
Raporda, incelenen OECD ülkelerinde son 30 yılda
az eğitimli kişilerin istihdam oranları düşmüş
ve buna paralel olarak
hane halkı işsizliği yüksek kalmıştır
.
İşsizlik yoksulluk artışının temel belirleyeni olmuştur.
Yoksullaşma düzeyini aile olayları (
boşanma, çocuk doğumu, vs.) ve transfer gelirlerindeki değişmeler de etkilemektedir.
Yine, sermaye gelirleri ile serbest meslek gelirleri çok eşitsiz dağılmaktadır
. Son on yılda bu eşitsizlik daha da artmıştır. Bu trend gelir eşitsizliğindeki artışın başlıca nedenlerinden biridir.
Tüketim vergilerinin ağırlığı
ölçüsünde gelir eşitsizliğinin artması bir başka nedendir.
Gelir dağılımında
mutlak eşitliğin sağlanması da doğru bir hedef değildir
. Çünkü, bir toplumda gelişmenin, yeni buluşların, zenginleşmenin ve daha fazla üretebilme hedefinin olabilmesi için daha sıkı çalışan veya diğerlerinden daha yetenekli olan insanların daha fazla gelir elde edebilme olanağı olmalıdır.
Önemli olan
sonuçların (gelirin) eşitliği değil, fırsatların eşitliğidir.
Gelir dağılımında eşitsizliği azaltıcı politika önerileri şunlardır:
-
Vergi ve harcama politikaları yerine; e
şitsizliği azaltmanın tek sürdürülebilir yolu,
emek ve sermaye gelirleri arasındaki farkın açılmasını durdurmaktır
.
- Hükümetler
işsizlik, maluliyet aylığı ve erken emeklilik yardımlarını artırarak eşitsizlikleri geçici azaltabilir. Oysa
i
nsanlara iş bulma, onları işte tutma ve iyi kariyer fırsatları sunma
alternatifleri daha doğru ve sürdürülebilir politika tercihleridir.
- İnsanların daha kolay iş bulmalarına imkan verecek
eğitim ve sağlık gibi kamu hizmetlerine ağırlık verilmesi
gelir eşitsizliğini azaltma yolunda diğer güçlü enstrümanlar olabilir.
Ana politika mesajı;
doğru hükümet politikaları gelir dağılımında eşitsizliği azaltma noktasında katkı yapabilir
ve kendimizi
