Çin’de zuhur eden ve kısa sürede küreselleşen koronavirüs salgını Amerikan ekonomisini çok ciddi olarak sarsıyor. Ancak Trump yönetimi “evde kal” önlemlerini gevşetmek ve iş hayatına canlılığını yeniden kazandırmak istiyor. Bu bağlamda Trump yanlısı bazı gruplar Demokrat valilerce yönetilen eyaletlerde önlemlerin gevşetilmesi için protesto gösterileri yapıyorlar.
Benzer nitelikte gösteriler, “Tropikal Trump” olarak anılan Jair Bolsonaro’nun yönettiği Brezilya’da da sözkonusu. Valilerin karantina uygulamalarına tepki gösteren Bolsonaro salgını “küçük grip” olarak nitelemiş ve kendisiyle görüş ayrılığına düşen Sağlık Bakanı Luiz Henrique Mandetta’yı azletmişti. Brezilya’da da ‘salgın krizi’ kutuplaştırıcı bir kültür savaşına dönüştü.
Trump Dünya Sağlık Örgütü’nü ‘Çin yanlısı’ olmakla suçluyor. “Dünya Ticaret Örgütü” de benzer suçlamalara maruz kalmıştı. Aralık 2019’da Trump, “Dünya Bankası”na çağrı yaparak Çin’e kredi vermemesini de istemişti. Şimdiyse salgın, ABD ve Çin arasındaki küresel güç rekabetinde önemli bir figür oldu. ABD’nin Dünya Sağlık Örgütü’ne yaptığı mali katkıyı sona erdireceğini açıklayan Trump, diğer uluslararası kuruluşlar için aynı görüşü dillendiriyor.
Sanayileri Çin’e kaydığı için zarar gören eyaletler Trump’ın oy deposu. 2016’daki seçimlerde Trump, işsizliğin yoğun olduğu bu bölgelerde büyük destek gördü. İşleri Amerika’ya geri getirmeyi vaat eden Trump, Başkan seçildikten sonra Beyaz Saray Ulusal Ticaret Konseyi’ni kurmuş ve başına ABD’nin en Çin karşıtı ekonomistlerden Prof. Peter Navarro’yu getirmişti.
Navarro “Çin tarafından öldürülmek: Ejderha ile yüzleşmek-Küresel eylem çağrısı” ve “Yaklaşan Çin Savaşı” kitaplarıyla şöhret kazandı. Trump, Navarro’nun bu kitaplarından çok etkilendiğini vurgulayarak, “Navarro, küreselleşmenin Amerikan işçilerine zararını çok iyi belgeledi ve orta sınıfımızı yeniden güçlendirmek için izleyeceğimiz yolu inşa etti” demişti. Trump’ın Başdanışmanlığını yapan Navarro, Çin ile ticaret savaşlarında önemli rol oynadı.
Navarro, Trump’ın “Globalist Cohn” olarak takıldığı “Ulusal Ekonomi Konseyi” Başkanı Gary Cohn ile keskin görüş ayrılıkları yaşadı. Trump ile anlaşamayan Cohn, Mart 2018’de istifa ederek ayrıldı. Trump, Covid-19 ile mücadelede gerekli tıbbi malzemeleri üretmek için devreye sokulan “Savunma İmalat Yasası”nın uygulanmasını da Navarro’ya tevdi etti.
ABD’nin Çin’i denk bir küresel rakip olarak ilan etmesi “Amerikan Askeri Endüstriyel Kompleksi”nin beklentileriyle de uyuşuyor. Dolayısıyla ABD Çin’i birçok açıdan çevreleyerek engelleme politikası yürütüyor. Trump’ın salgının yayılmasından Çin’in sorumlu tutulmasını istemesi bu politikayla ilgili. Çin ilk başta ihmâlkar ve ketum davranarak salgının yayılmasına yol açtıysa bile Trump da masum değil. Trump federal birimlerden gelen salgın uyarılarını dikkate almadı. Şimdi Amerikalılar Trump’ın geç davranmasının sonuçlarını yaşıyorlar.
Trump’ın fanatik taraftarları “Hıristiyan Evanjelikler”, salgının malî faturasını Çin’in ödemesi gerektiğini savunuyorlar. “İnanç ve Özgürlük Koalisyonu” lideri Ralph Reed’in yanı sıra “Trump İçin Evanjelikler” grubu Trump’ın Çin’e bedel ödetmesini için harekete geçtiler. Bu görüş ABD Kongresi’ndeki ‘şahin Cumhuriyetçiler’ tarafından da destekleniyor tabii.
Çin yaklaşık 1.2 trilyon dolarlık ABD devlet tahvilini elinde tutuyor. Bu borç Çin’in ABD ile ilişkisinde politik kaldıraç rolü oynuyordu. Şahin Cumhuriyetçiler ise salgını bahane ederek Çin’in borçtan tümüyle ya da bir kısmından feragat etmesi istiyorlar. Cumhuriyetçi Senatörler Marsha Blackburn ve Lindsey Graham salgın için Çin’e fatura çıkarılmasını savunuyorlar.
Graham ”Yargı Komitesi” Başkanı ve “Dış İlişkiler Komitesi” üyesi olarak Trump yönetimi üzerinde etkili bir isim. Çin’in borçtan feragat etmesini veya salgından ötürü malî olarak cezalandırılmasını istemek ‘siyaseten’ mümkün tabii ama ‘hukukî’ olarak o kadar kolay değil.
