|
Yemen: Kahve"den Gat"a

Yemen, her nekadar vatan-ı aslisi Habeşistan olup, oradan bu ülkeye gelmişse bile Kahve''nin de anavatanı sayılır. Kahve Yemen''den diğer İslam ülkelerine ve dünyaya yayılmıştır. Kahve Arapça''da râyiha manasına geldiği gibi'' Kahiye, Kahyen'' kökünden iştahtan yeme-içmeden kesilmek, iştah duymama anlamlarına gelmiştir. Kahve de içeni iştahtan kestiği için bu ad verilmiştir.

Yemen, uzak bir ülke olmasına rağmen birçok konuda Osmanlı coğrafyasını bir hayli etkilemiş, bunların başında da kahve ve kahvehaneler gelmiştir. Kâtip Çelebi Kahve''nin Yemen''den çıkıp Osmanlı vs. Ülkelerde yayılışını şöyle anlatır:

'' Bahs-i Sâdis,

Kahvededir.

Bu bâbda dahi niçe nizâ'' vâki'' olmuşdu. Aslı Yemen diyârında zuhûr eyleyüp duhân gibi âleme münteşşir oldu. Ba''zı meşâyih Yemen dağlarını mesken idüp fukarâsıyla bir nev''i şecer yemişi olan kulb ve bûn dedikleri hubûbâtı dövüp yerlerdi. Kimi dahi kavurup suyun içerdi. Riyâzet ve sülûka muvâfık ve kesr-i şehvete münâsib , bârid, yâbis gida olmağla, ehl-i Yemen biribirinden görüp meşâyih ve sufiyyun ve gayri isti''mâl eylediler. H. 950 hudûdunda gemiler ile Rum''a geldikde ''azîm inkâr olunup, hürmetine (haramlığına) fetva verdiler. Yanık olduğundan gayri ''devir ve cem''iyyet ile içilmesi fesakaya (fasıklara) teşebbühdür '' dediler. Ebussuûd Efendi''den nakl ederler ki, getiren gemileri deldirip kahve yüklerini denize gark etdirdi. Lakin, bu men''ler ve şiddetler müfîd olmayup, verilen fetvalar ve söylenen sözler halkın kulağına girmeyüp bir bir kahvehâneler açılup ''azîm şevk ve rağbet ile bir yere gelüp içdiler. Hususan, keyif erbâbı keyiflerini takviyyet eder hayât-bahş bir hâlet olmağla bir fincan uğruna can vermek katlarında câiz oldu. Anlar zamanından sonra gelen müftiler cevâzı ile iftâ idüp Bostanzâde merhûm bir mufassal ve manzum fetva verdi. Kahvehâneler kâh men'' ve kâh ruhsat ile bir kaç sene bu minvâl üzere süründü. Bin (H.1000) tarihinden sonra inkâr olunmadan kaldı. Her yerde râygân içilüp her sokak başında bir kahvehâne açıldı. '' (Kâtib Çelebî, Mizânu''l-Hakk Fi İhtiyâri''l-Ehakk, Matbaa-i Ebuzziyâ, Kostantiniyye, 1306)

Bu yüzden, kahvenin anavatanı olduğundan ''Kahve Yemen''den Gelir'' darb-ı meseli yaygınlaşmıştır. Kahve başta Osmanlı ülkesinde ve pay-i tahtta yaygınlaştığından bu konuda aleyhte ve lehte fetvalar da verilmiştir. Özellikle Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi bu konuda kahvenin âlet-i lehv olup, içilemeyeceğine dair sert fetvalar vermiştir. Kahvehanelerde toplu olarak tavla ve satranç eşliğinde içilmesi konusunda fetvasında lanet okumuştur. Hatta topluca kahvehanelerde kahve içmek, macun yemek vesair eğlenceler konusunda hapis cezaları da öngörmüştür. Daha sonra Bostanzâde Şeyhülislâm Abdulllah Efendi kahve içilmesine fetva verir. Ancak kahvenin çok pişirilmek suretiyle siyahlaşıp/kömürleşmesi durumunda içilemeyeceği yönünde devrin uleması ittifak halinde olmuşlardır.

Bir nevi uyuşturucu olan, keyif verici Gat (Kât) bitkisi. Son elli yılda ortaya çıkan bu büyük yapraklı ağaçcık/bitki ülkenin her tarafına yayılmış olup, bir zamanlar kahve bitkisi ekilen her yere ekilmiş, Gat yüzünden ülkede, bu ülkenin sembolü olan kahve dahi tamamen ortadan kalkmıştır. Kahvenin yerini Gat almıştır.Ülkenin hemen hemen tüm tarım alanları, ekilebilir toprakları bu Gat bitkisine hasredilmiş. Bunun dışındaki tarım ürünleri kalmamış gibidir. Yemen tüm Arap yarımadasının sebze, meyve ve hububat ihtiyacını karşılayabilecek bir ülke olabilecekken, Gat''a mahküm edilmiş, tarım öldürülmüştür. Yanısıra ekilen ve yetiştirilen Gat sadece ülke içerisinde tüketilmekte, uyşturucu niteliğinde olduğu için dışarıya da ihraç edilememektedir. Geçenlerde bununla ilgili bir Arap TV kanalındaki özel programda yaklaşık 25 milyon nüfusa sahip Yemen''de sekiz milyonu aşkın Gat bağımlısı ve tüketicisinin bulunduğu kaydedilmişti. Ülkenin her tarafında özel yerler hazırlanarak Gat çiğneme seans ve oturumları yapılmakta kadın erkek fark etmeden bu Gat çiğneme seansları günün öğleden sonraki üç-dört saatini almaktadır. Uyuşturucu özelliği olduğundan çiğnenen Gat yaprağı keyif verip meyhoşluk vermekte, insanları her anlamda atalete, işlevsizliğe sürüklemektedir. Hatta, Suudi Arabistan başta olmak üzere, Türkiye dahil pek çok ülkede Gat uyuşturucu olarak görülmekte ve diğer uyuşturucu maddelerle aynı kategoride değerlendirilerek bu ülkelere sokulması yasaklanmıştır. Yemen ülkesi adetâ Gat''a teslim edilmiş, tüm bir topluluk bu uyuşturucu özelliği olan yaprağa mahküm ve kurban edilmiştir. Ülkede hayatı ciddi manada olumsuz şekilde etkilediği gibi, yaprakların ağızda saatlerce çiğnenmesinden dolayı, sanki ülkenin tüm insanları sâri bir kabakulak hastalığına maruz kalmış gibi şişkin bir yüz-yanak görünümü de vermektedir.

Yemen''de Gat''ın yaygınlaşmasında en büyük sorumlu, ülkeyi daha kolay yönetiriz düşüncesi ile hareket ederek, Gat''a göz yuman hatta teşvik eden askeri diktatörlük idaresidir. Bu konuda ülkenin yöneticileri kadar, Gat''a fetva veren Yemen uleması da sorumludur Yaklaşık son elli yıldır ülkeyi yöneten askeri idare, ülkede eski Zeydî imamlar idaresini adeta mumla aratmıştır. Açıkçası, bunun arkasında kimler ve hangi güçler olursa olsun, İslam dünyasının güçlü potansiyel sahibi çok stratejik ve önemli bir ülkesi tamamen heba olma aşamasına gelmiştir.

12 yıl önce
Yemen: Kahve"den Gat"a
Türkiye’nin tezlerini kim anlatacak…
Enflasyon ile mücadelede beklentileri kırmak ve fiyat yapışkanlığının önüne geçmek
Cari açık ve Gabar’dan gelecek 3,2 milyar dolar
Küresel savaşın kaçınılmazlığına dâir
Yeni tehditler ve Türkiye’nin kurumsal güncellenmesi