Daha Adil Bir Dünya ve Avrupa’nın Taşralaştırılması

Hakikatte ABD, sistem dışı bir aktör olmaya mı karar verdi yoksa sistem karşıtlığına mı soyundu? Batı merkezli sistem ABD öncülüğünde kurulmuştu, dolayısıyla Amerikalıların bu sistemin temel kurumlarına muhalefet ettiğini düşünmek abesle iştigaldir. ABD, mevcut sistemi kendisi açısından ayak bağı olarak görmektedir. Amerikalılar özellikle küresel sistemin kurumlarını belirli bir fikirden, örneğin Batı medeniyeti eksenli ideolojik yaklaşımlardan hareketle eleştiriye tabi tutmuyor. ABD üniversitelerinde, basınında veya diğer entelektüel mahfillerinde belirli bir temelden hareketle muhalif bir söylem geliştirilerek küresel sistemin eleştirildiğini söylememiz mümkün değil. Böyle bir eleştiri olmadığı gibi her gün aksi yöndeki gelişmeler neredeyse bütün dünyayı şaşırtacak düzeylere ulaşıyor. Bu durum Avrupa ülkeleri için de geçerlidir. Ukrayna Savaşı başladıktan sonra Dostoyevski ve Tolstoy’un kitaplarına yasak koyan Avrupalıların, Batı merkezli sisteme muhalif bir söylemle karşı çıktıklarını söyleyemeyiz. Onlar da sistemin dışına çıkmayı tercih ediyor. Avrupalıların sistem dışına çıkışı özellikle Filistin ve Gazze meselesi yeniden gündeme geldiğinde çok daha şaşırtıcı bir hâl aldı.

Anglosakson merkezli Batı sistemi iki dünya savaşından sonra Sovyet karşıtlığı üzerine bina edilmişti. Doksanlarla birlikte İslam ve Müslümanlar karşıtlığın temel unsurları hâline geldi. Artık Doğu’yu tekrar Müslüman dünya temsil ediyordu. Her iki dönemde değişmeyen birçok kavram vardı. Demokrasi, insan hak ve hürriyetleri, özgürlükler, liberalizm, ulus devletlerin çöküşü, küreselleşme ve medeniyetler savaşı gibi kavramlar üzerine fikir yürütmek oldukça cazipti. Batı iyiyi, Doğu ise kötüyü temsil ediyordu. Bunun yanında Siyonist İsrail’in kolonyal yayılmacılığı da dünya savaşlarının mirasıydı. Birinci dünya Savaşı’ndan sonra tarihî Filistin topraklarında İngiltere manda yönetimi kurulmuştu. İngiltere otuz yıl boyunca Yahudi yerleşimcilere geniş bir alan açtı ve Siyonist İsrail devleti ortaya çıktı. ABD ise bu yeni kolonyal yapıyı çok daha ileri seviyelere taşıdı. ABD ve İngiltere merkezli sistemin Sovyet ve Müslüman dünya karşıtlığı üzerine bina edilmesi temelsiz değildi. Bugün ise sistemin bütün sınırlarının Ukrayna ve Filistin’de ortaya çıkması hiç de tesadüf değildir.

Anglosakson merkezli sistem İngiltere ve ABD’nin yayılmacı siyasetine imkân sağlamıştı. Dolayısıyla yukarıda sıraladığımız kavramlar yayılmacı bir dünya görüşüne göre şekillenmişti. Geçen yüzyılda sisteme yönelik çok güçlü entelektüel itirazlar gündeme gelse de Batı dışındaki dünyalar bu kavramlara göre yeniden yapılanmak durumunda kaldılar. Aslında “Avrupa’nın Taşralaştırılması” projesine biraz da bu yeniden yapılanma ilham vermiştir. ABD öncülüğünde İngiltere, Almanya ve Fransa gibi ülkeler sistem dışına çıkma çabasındayken Türkiye gibi ülkelerin mevcut sistemi sağlıklı temeller üzerine yeniden inşa etmek istemesini Avrupa’nın taşralaşması projesi etrafında değerlendirebiliriz. Üstelik Sayın Cumhurbaşkanı “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” derken hakikaten de yayılmacı merkezlere göre inşa edilmemiş bir dünyadan bahsetmektedir.

Ukrayna Savaşı ve Gazze, Anglosakson merkezli dünyanın sınırlarını görünür hâle getirdi. Bunun sonucunda sistemin kendi içinde de uyumlu olmadığı ortaya çıktı. Avrupa ve ABD’nin büyük üniversiteleri, düşünce kuruluşları, basın ve diğer entelektüel mahfiller ABD ve İngiltere merkezli sistemin yıkıcılığı karşısında eleştirel bir tutum takınmaktan ziyade yeniden yapılanma yolunu gidiyor. Üniversiteler muhalif hareketlere karşı baskıcı bir tutum sergilemeyi varlığının devamı açısından zaruri görüyor. Meşhur New York Columbia Üniversitesi’nde Filistin taraftarı eylemlere öncülük ettiği gerekçesi ile Filistin kökenli Mahmoud Khalil’in tutuklanması ve hatta sınır dışı edileceğine dair söylentilerin ortaya çıkması çok önemli bir hadisedir. Basına yansıyan haberlere göre Columbia Üniversitesi, Trump yönetiminin baskıları karşında geri adım atmak zorunda kaldı. Filistinli Mahmut Halil’in ABD ulusal güvenliğini tehdit ettiği sonucuna varılması tam manasıyla sembolik bir hadisedir. Anglosakson merkezli dünyanın sınırları Gazze’de ortaya çıktıktan sonra Filistinli bir üniversite öğrencisinin tehdit kategorisine alınması anlamlıdır.

Siyonizm’i oldukça farklı açılardan yorumlamak gerekiyor. Bizim açımızdan bu ideolojiyi yüzyıllar öncesinin Yahudi ilahiyatı ile anlamaya çalışmak birçok yanlışa yol açmıştı. Anglosaksonlar ise Yahudiliği Siyonizm şeklinde yorumlayarak birçok yanlışa yol verdiler. Onlar da bu yanlışla yüzleşmek zorunda kalacaklar.