Irak Başbakanı Mustafa Kâzımî, İran ve ABD’den sonra üçüncü yurtdışı seyahatini Suudi Arabistan’a gerçekleştirdi. 6 Mayıs 2020’de göreve başlayan Kâzımî’nin geçtiğimiz temmuz ayında yapılması beklenen Riyad ziyareti, Suudi Arabistan Kralı Selman’ın rahatsızlığı sebebiyle ve ardından Covid-19 salgınının bölgesel tesirleri yüzünden sürekli ertelenmişti.
Çarşamba günü Riyad’daki Kral Hâlid Uluslararası Havaalanı’na inen Mustafa Kâzımî ve heyeti, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman tarafından karşılandı. Kâzımî kırmızı halıya ayak basarken, Suudi jetleri de havada Irak bayrağının renklerinden izler bırakarak uçuyordu. 21 pare top atışı da, karşılama seremonisine eklenen ilginç bir ayrıntıydı. Tüm bunlar, Iraklı konuklara Suudilerin gösterdiği olağanüstü ihtimama işaretti.
Irak Başbakanı Kâzımî’ye Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin’le maliye, içişleri, petrol, tarım ve iskân bakanları da eşlik ediyordu. Havaalanındaki karşılamanın ardından geçilen Yemâme Sarayı’ndaki tören sırasında Iraklı ve Suudi bakanlar finans, ticaret, ekonomi, kültür ve medya sahalarında -toplam miktarı 3 milyar dolara yaklaşan- önemli anlaşmalara imza attı. Yapılan basın açıklamasında, Suudi Arabistan’ın Irak’taki yatırımlarını artıracağına işaret edilerek, her iki ülkenin özel sektörlerinin bu süreçten faydalanacağının altı çizildi. Kâzımî de basına verdiği demeçte, ülkesiyle Suudi Arabistan arasında yeni bir sayfanın açıldığını kaydetti.
Resmî törenler ve imza fasılları sona erdikten sonra, Muhammed bin Selman Iraklı konuğunu alarak, Riyad’daki tarihî Dir’iyye kasabasını bizzat gezdirdi. Suudi hanedanının doğuş yeri olarak bilinen Dir’iyye, son yıllarda kapsamlı bir şekilde restore edilmişti. Suudiler, tarihî ve kültürel mirasa hoyrat davranmakla eleştirilmek yüzünden epey bunaldıklarından, Dir’iyye’yi bir tür açık hava müzesine çevirmeye ve ülkeye gelen bütün yabancılara burayı göstermeye çalışıyor. Irak Başbakanı Kâzımî de bu politikanın son örneği oldu.
Mustafa Kâzımî ve beraberindeki heyet, Riyad’dan sonra Mekke-i Mükerreme’ye geçerek umre ibadetini ifa etti. Burada da dikkat çekici ayrıntı, Kâbe’nin yabancı konuklar için açılmasıydı. Covid-19 tedbirleri kapsamında geçtiğimiz yılın mart ayından bu yana Kâbe’nin yakın çevresine kimse yaklaştırılmazken, Kâzımî için uygulanan istisna, ev sahibinin misafirlerine bir jesti olarak yorumlandı. Suudi Arabistan yönetimi, ülkeyi ziyaret eden Müslüman devlet ve hükümet başkanlarıyla olan siyasî yakınlığa göre, zaman zaman Kâbe’yi açıp resmî heyetlerin içeride namaz kılmasını sağlıyor. Kâbe’nin ne zaman ve kim için açıldığını takip etmek bile, Riyad’ın hangi ülke yönetimiyle yakınlık kurduğunu veya kurmak istediğini anlamaya yardımcı olabiliyor.
Peki, Suudilerin böyle jest üstüne jeste boğduğu Mustafa Kâzımî kim?
Hali-vakti yerinde bir Şiî ailenin oğlu olarak, 1967’de Bağdat’ın ünlü Kâzımiyye semtinde dünyaya gelen Mustafa Kâzımî, aslen Irak’ın güneyindeki Zûkar bölgesinden. (Zûkar, ismini 610 yılı civarında Araplarla Sâsânîler arasında gerçekleşen ve Arapların mutlak galibiyetiyle sonuçlanan savaştan alıyor. İran’ın Fars kimliğini Ortadoğu’da yeniden canlandırmak için bütün gücünü sarf ettiği günümüzde, Zûkar’dan çıkan bir Şiî’nin Irak’a başbakan olmasının birçok anlamı var.) Saddam Hüseyin rejimine muhalefetiyle tanınan Kâzımî ailesi 1985’te ülkeyi terk ederek önce Almanya’ya, sonrasında da İngiltere’ye yerleşti. Mustafa Kâzımî, bu süreçte İngiliz vatandaşlığına geçti ve uluslararası medya kurumlarıyla çalışmaya başladı. Binlerce siyasî sürgün gibi, 2003’ten sonra Kâzımî de Irak’a geri döndü, ağırlıklı olarak medya ve iletişim sahalarında faaliyetlerde bulundu, Batılı medya kuruluşlarının temsilciliklerini aldı. Londra ve Washington’la olağanüstü yakınlığı, 2016-2020 yılları arasında Kâzımî’yi sürpriz bir makama taşıdı: Irak istihbarat başkanlığı. Devamında da başbakanlık geldi.
Pragmatik ve esnek bir şahsiyet olarak tanınan Mustafa Kâzımî, ABD-Suudi Arabistan cephesiyle İran arasında denge politikası uygulamak ve tüm bu aktörlerin hiçbirine tek başına Irak’ı teslim etmemek iddiasıyla işbaşına geldi. Ancak İran’ın Irak’ta her alandaki etkinliği ve yıllardan beri sürdürdüğü ideolojik ve askerî yatırımlar göz önüne alındığında, Kâzımî’nin ülke tarihinde silik bir nokta olmaktan öteye geçemeyeceği anlaşılıyor. İran devredeyken Suudi Arabistan’la yeni bir sayfa açma iddiası da keza abartılı bir temenniden fazlası değil.
