Pekin yönetimi, 2023 yılında özellikle Rusya, İran, Venezuela, Körfez ülkeleri ve Afrika’nın bazı bölgelerinden sıvılaştırılmış doğal gaz ve petrol alımını önemli ölçüde artırdı. Financial Times’a konuşan, İsviçre’nin en büyük yatırım bankalarından Credit Suisse uzmanı Zoltan Pozsar’a göre Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in aralık ayında Körfez İşbirliği Konseyi üye ülke liderleriyle yaptığı görüşmeler ve anlaşmalar “petro-yuan sisteminin doğuşu” anlamına geliyor.
Petro-doların tarihi
ABD’nin para birimi doların petrol ticaretinde rezerv para birimi olarak kullanılması 1945 yılına dayanıyor. 1945 yılında bir araya gelen ABD’li ve Suudi liderler, daha sonra diğer petrol ihraç eden ülkelerinde benimseyeceği “dolar karşılığı petrol” sisteminin temellerini atmıştı. Anlaşma, 1973 yılında İsrail’e verdikleri destekten dolayı ABD başta olmak üzere İsrail destekçisi diğer ülkelere uygulanan petrol ambargosu gibi sebeplerle zaman zaman sekteye uğrasa da, günümüze kadar varlığını korumayı başardı.
Hedef de-dolarizasyon
Çin’in uluslararası enerji piyasasının kurallarını yeniden yazmak istediğini belirten Pozsar, Pekin yönetiminin başta BRICS üyeleri arasındaki ticaret olmak üzere dünyanın birçok bölgesinde de-dolarizasyon politikası uyguladığını belirtti. Pozsar’a göre Rusya’nın Ukrayna işgalinden sonra Moskova’nın yurt dışı rezervlerinin uygulanan yaptırımların parçası olması, Çin için de gelecekte stratejik riskler taşıyor.
Çin’in hedefi çok boyutlu işbirliği
- Şi Cinping, Körfez ülke liderleriyle yaptığı görüşmelerden sonra, ülkesinin amacının sadece bu ülkelerden enerji ithalatını artırmak değil, enerji alanında çok boyutlu bir iş birliğinin temelini de atmak olduğunu açıklamıştı. OPEC üye ülkelerinin kanıtlanmış petrol rezervlerinin yüzde 40’ına sahip olan Rusya, İran ve Venezuela, Çin’e indirimli fiyattan petrol satmaya devam ediyor. 2021 verilerine göre Çin, petrol ithalatının yaklaşık yüzde 80’ini Suudi Arabistan, Rusya, Irak, Angola, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman ve Kuveyt’ten yapıyor.
ŞANGHAY VE HONG KONG BORSASI
Yüksek petrol rezervlerine sahip ülkelerin politik-ekonomi olarak ABD’ye nazaran Çin’e daha yakın olmaları ve Pekin yönetiminin yuanı Şanghay ve Hong Kong borsasında altına çevirme opsiyonu sunması, “petro-yuan” sisteminin elini güçlendirici niteliğe sahip. Ancak diğer yandan, yuanın doların dünyada sahip olduğu likiditenin çok uzağında olması ve Çin yönetimine şüpheci yaklaşılması, bu yeni olası sistemin zayıf yönleri olarak görülüyor.
