Dünyanın Güneşin etrafındaki dönüşü, yuvarlak yapısı ve eksen eğikliği nedeni ile ortaya çıkan gündüz gece farklarından bir tanesi bugün, yani 21 Haziran tarihinde gerçekleşiyor. Bu tarihte Dünya’nın kuzey yarım küresinde en uzun gündüzün yaşanırken güney yarım küresinde ise en kısa gündüz yaşanıyor. Bununla birlikte 21 Haziran tarihi Kuzey yarım kürede yazın başlangıcı kabul edilirken, gündüzlerde kısaldığı tarih olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca Kuzey kutup dairesinde yaz gündönümü tarihinde 24 saat gündüz yaşanıyor.
Gündüz süre farklılıkları oluşuyor
Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşü ve güneşin etrafındaki dönüşünün sonucu oluşan günler ve mevsimler, yılın belirli tarihlerinde çeşitlik göstermekte. Bu çeşitliliğe ise en büyük etken olarak dünyanın yuvarlak ve elips yapısının neden olduğu bilinmekte.
Ekinoks ve gün dönümü adını verdikleri 21 Aralık, 21 Mart, 21 Haziran ve 23 Eylül tarihlerinde ise bu çeşitlilik en belirgin halini alıyor.
21 Haziran yaz gündönümü
Bildiğiniz gibi bugün 21 Haziran. Yaz döngüsü olarak bilinen bugünde kuzey yarım kürede en uzun gündüz ve en kısa gece yaşanır. Yaz gündönümü olarak adlandırılan bu tarihten sonra günle kısalmaya ve geceler uzamaya başlar.
Bununla birlikte bu tarih bazı ülkelerde kuzey yarım kürede yazın, güney yarım kürede kışın başlangıcı olarak kabul edilir. Ayrıca 21 Haziran’da yaşanan yaz gündönümü 4 yılda bir 20 Haziran da görülür.
Kuzey yarım kürede yaşananlar
- -Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 90°lik açı ile düşer.
- -Yaz mevsiminin başlangıcıdır.
- -En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.
- -Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır.
- -Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler-uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar gündüzler gecelerden uzundur.
- -Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer.
- -Kuzey kutup dairesinde 24 saat gündüz yaşanır.
- -Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi, güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlar.
- -Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde en kısa gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar.
Güney yarım kürede yaşananlar
- -Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile düşer.
- -Kış mevsiminin başlangıcıdır.
- -En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.
- -Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır.
- -Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar geceler gündüzlerden uzundur.
- -Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer.
- -Güney kutup dairesinde ise 24 saat gece yaşanır.
- -Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlar.
- -Oğlak Dönencesi’nin güneyinde en uzun gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalır.
Aydınlanma çemberi
Aydınlanma çemberi dünyanın karanlık yarısı ile aydınlık yarısını bir birinden ayıran çemberdir. Yani kısacası gece ile gündüzü bir birinden ayıran çemberdir.
Dünyanın eğik yapısı sayesinde yarım kürelerde değişen aydınlanma çemberi, böylelikle gece gündüz sürelerinin uzaması ve kısalmasına neden olmaktadır. 21 Haziran tarihi yani bugün, aydınlanma çemberi kuzey yarım kürede daha geniş alana yayılarak en uzun gündüzü ortaya çıkarmaktadır.
Tam tersi olan güney yarım kürede de daha az alana yayılabildiği için en kısa gündüzün yaşanmasına neden olmaktadır.
Kutup daireleri
Eksen eğikliğinin en büyük etkilerinden biride kutup dairelerinde görülmektedir. 21 Haziran tarihinde Dünya’nın Güneş’e olan konumuna bakıldığında kuzey kutup dairesinde 24 saat gündüzün yaşandığı görülmektedir. Aynı zamanda tam tersi olan güney kutup dairesinde de 24 saat gece yaşanmaktadır.
Ayrıca 21 Haziran yaz gündönümünde kuzey kutup dairesine yaklaştıkça günlerin uzadığı, güney kutup dairesine yaklaştıkça kısaldığı görülmektedir.
Türkiye’de 21 Haziranın etkileri
Türkiye, Kuzey Yarım Küre’de, 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26° 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır. Kuzey kutup dairesine yaklaştıkça günlerin uzadığı 21 Haziran tarihinde Türkiye’de konumu itibari ile 15 saat 30 dakika gündüz yaşanırken 8 saat 30 dakika gece yaşanmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin en kuzeyinde yer alan Sinop ili ülkemizdeki en uzun gündüzü yaşayan il olarak karşımıza çıkıyor.
