Son 20 senedir dünya büyük sorunlarla boğuşuyor. Fosil yakıtların kullanımı, düzensiz tarım faaliyetleri ve insan faktörlü uygulamalar, gezegenimizde derin tahribata yol açtı. 2021 yılında İskoçya’nın Glasgow kentinde gerçekleştirilen 26. BM İklim Değişikliği Konferansı’nda (COP26) bir araya gelen 140 ülkenin temsilcisi, alarm zillerinin çaldığı gezegenimizde, iklim krizine karşı önlem almak amacıyla taslak bir sözleşme konusunda uzlaştı. Metne göre ülkeler, küresel ısınma sonucu 1,5 santigrat derece sıcaklığın arttığı Dünya’da, tahribatın önüne geçmek amacıyla emisyonları azaltmaya yönelik bir dizi önlemde uzlaşıya vardı. 2100 yılına kadar 1,5 derece ısınması kesinleşen yerkürenin 2,4 derece ısınmasından ve bu durumun da daha büyük krizleri tetiklemesinden endişe duyuluyor. Geçtiğimiz sene yaşanan ve tüm dünyada etkili olan olağan dışı yağışların oluşturduğu seller, yangınlar ve benzer iklim olaylarının daha sık yaşanması en kötü senaryoların başını çekiyor.
ENERJİ KRİZİ ÜRETİMİ SEKTEYE UĞRATTI
- 2021 yılı tüm dünyada petrol, kömür ve doğal gaz gibi enerji kaynaklarının fiyatlarında rekor artışların yaşandığı enerji krizine sahne oldu. Kovid-19 salgını sonrası normalleşen ekonomilerin hızla artan petrol, doğal gaz ve kömür talepleri, piyasalarda şiddetli dalgalanmalara neden oldu. Söz konusu enerji krizi, üretimin de sekteye uğramasına yol açtı. Salgın nedeniyle uygulanan kısıtlamalar sonrası 20 Nisan 2020’de ham petrolün varil fiyatı yüzde 300’ün üzerinde değer kaybederek 42 dolara geriledi. 24 Şubat 2022’de başlayan Rusya-Ukrayna savaşı sonrasında ise petrol ve doğal gaz fiyatları rekor bir artışla varil başına 139 doları gördü. Avrupa’nın en büyük doğal gaz tedarikçisi Rusya’nın kendisine uygulanan ambargolar karşısında doğal gazı siyasi bir enstrüman olarak kullanması ise kıta genelinde doğal gaz fiyatlarının artmasına neden oldu. Avrupa devletlerinde, ocak vadeli doğal gaz kontratları geçen 2021 sonunda megavatsaat başına 180 euro seviyesini aşarak rekor kırdı. Elektrik fiyatları kıta genelinde yüzde 200 arttı ve kıta genelinde üretim sekteye uğradı.
MARKET RAFLARI BOŞ KALDI
2021 yılında baş gösteren ve günümüzde etkisini çokça hissettiren küresel tedarik zinciri krizi birçok ülkede ekonomik sancılanmalara ve enflasyonist baskılara yol açtı. Başta Avrupa olmak üzere dünya genelinde büyük süpermarketlerde raflar boş kaldı. Birleşmiş Milletler verilerine göre enerji krizi nedeniyle elektrik kesintilerinin meydana geldiği Çin’den Güney Amerika’ya yapılan deniz yolu taşımacılığı maliyeti, 2020’ye kıyasla yaklaşık 5 kat arttı. İngiltere’de ise, diğer faktörlerin yanı sıra Brexit sebebiyle yaşanan iş gücü kaybı da problemi besledi. Adada TIR şoförü eksikliği sebebiyle gıda ve petrol ürünlerinin sevkiyatında sıkıntılar yaşandı. Avrupa’nın lokomotif ülkesi Almanya’nın büyük çaplı üreticileri, artan taleplere rağmen hammadde eksiklerinden ve enerji krizinden ötürü üretimi arttıramadı ve mal tedariğinde problem yaşadı. ABD’de lojistik ve üretim alanında yaşanan sıkıntılar nedeniyle çeşitli ürünlerin arzında sorunlar yaşandı ve perakende satışları kısıtlandı. Asya bölgesinin önemli üretim merkezlerinden Japonya’da yarı iletken çip krizi otomobil üretimini sekteye uğrattı. Ülkede geçtiğimiz sene otomobil ihracatında %37’lik bir düşüş kaydedildi. Tedarik zinciri krizi nedeniyle Avrupa’da birçok ülkede market rafları boş kaldı ve gıda fiyatlarında sıçramalar yaşandı. Günümüzde Rusya Ukrayna savaşı nedeniyle sıkıntılar yaşanan mal tedarikinde daha büyük problemlerin oluşmasından endişe duyuluyor.
