Kredi derecelendirme kuruluşları, uluslararası bankalar ve birlikte hareket ettikleri yurt içindeki çevrelerin seçim ortamında Türkiye’ye yönelik sıkıştırmanın faturası kendini göstermeye başladı. Faiz lobisinin; Merkez Bankası’nı faiz arttırmaya zorlamak için yapılan kur spekülasyonunun maliyeti fiyatlara yansıdı. Özellikle gıda ve alkolsüz içecekler(5,98) ile haberleşme (4,76), ulaştırma (2,66), ev eşyası (2,24) ve eğlence/kültür (2,16) yurt içi turlar gibi kalemlerde belirgin bir şekilde hissedilen yüzdelik fiyat artışları Haziran ayı enflasyonunu üç puan birden yukarı çıkardı. Üretici maliyet kalemlerindeki artış ise imalatta % 3,16, madencilik ve taş ocakçılığında % 2,44 ve elektrik/gaz kaleminde ise % 1,97 oldu.
YÜKSEK FAİZ VE KUR ETKİSİ
TL’nin alım gücünün azalmasının bir başka ifadesi olan enflasyonda beklentilerin üzerinde yaşanan artışta döviz kurlarının etkisine Merkez Bankası da vurgu yaptı. Dün açıklanan Merkez Bankası Haziran Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’nda şöyle denildi: “Bu dönemde enerji enflasyonundaki yukarı yönlü seyir sürdü. Döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak başta beyaz eşya ve otomobil olmak üzere dayanıklı tüketim mallarında yüksek oranlı fiyat artışları kaydedildi. Türk lirasındaki değer kaybı, ithal içeriği yüksek diğer temel malların yanı sıra bazı hizmet gruplarını da olumsuz etkiledi. Dayanıklı mal ve diğer temel mallar grubunda döviz kuru etkilerine bağlı yüksek fiyat artışlarının genele yayılması dikkati çekerken, dayanıklı mal grubundaki güçlü artışta özellikle beyaz eşya (yüzde 4,73) ve otomobil (yüzde 3,97) ürünleri belirleyici oldu.”
EN BELİRGİN ETKİ GIDADAN
Rapora göre, enflasyondaki yükselişe en belirgin katkı sebze ürünleri öncülüğünde işlenmemiş gıda grubundan geldi. Enflasyondaki artışın alt gruplar geneline yayıldığına dikkat çekilen rapordaki şu değerlendirme dikkat çekti: “Bu dönemde hizmet enflasyonunda genele yayılan artışlar izlendi. Bu gelişmede maliyet unsurlarının yanında, talep yönlü etkiler de hissedildi. Bu çerçevede, çekirdek göstergelerin yıllık enflasyonları ve ana eğilimleri kayda değer bir biçimde yükseldi. Gelecek dönemde bazı sebze ve meyve ürünlerinde fiyatların yeni ürün arzı ile birlikte düzeltme yapması bekleniyor.”
DÖVİZİN ETKİSİYLE HİZMET FİYATLARI UÇTU
Haziran ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 1,85 yükseldi, grup yıllık enflasyonu 1,44 puan artarak yüzde 10,96 oldu. Hizmet enflasyonundaki yükseliş alt gruplar geneline yayıldı. Özellikle haberleşme grubunda, internet ücretine bağlı olarak fiyatlar belirgin bir oranda arttı.
Ulaştırma hizmetleri grubundaki artışta, birikimli maliyet baskılarının yanı sıra iç ve dış turizmdeki canlı görünüme bağlı olarak yükselen kara ve hava yolu ile yolcu taşımacılığı fiyatları etkili oldu. Diğer hizmetler grubu enflasyonu, döviz kuruna duyarlı olan paket tur ve kişisel ulaştırma araçlarının bakım-onarımı kalemlerindeki fiyat artışlarına bağlı olarak yükseldi. Paket turlarda özellikle yurt içi bir hafta ve daha uzun süreli turlardaki kayda değer artış (yüzde 50,23) dikkati çekti. Lokanta-otel grubu enflasyonunda ise gıda fiyatları, ramazan ayına bağlı dönemsel etkiler, başta turizm olmak üzere genel talep koşullarına bağlı olarak gerek yemek hizmetleri gerekse konaklama hizmetleri grubunda güçlü artışlar görüldü.
MERKEZ’İN FAİZ ARTIŞLARI
Merkez Bankası, son 2,5 ayda faiz oranlarını yaklaşık 3,75 puan arttırdı. Nisan ayı sonunda geç likidite penceresinden borç verme faizini % 12,75’ten % 13,50’ye çıkaran Merkez Bankası, Mayıs ayında 300 baz puanlık şok bir artışla borç verme faiz oranının % 13,50’den % 16,50’e yükseltti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yüksek enflasyon nedeni olarak gördüğü faizlerdeki bu artışın ardından, enflasyonda da artış hızlandı.
- Dolardaki artış üretimi de vurdu
- Döviz kurlarındaki artış en çok üretici kesimi vurdu. Yurt içi üretici fiyatları haziran ayında yüzde 3,03 oranında artarken, yıllık enflasyon yüzde 23,71 ile endeks tarihindeki en yüksek seviyeye ulaştı. Üretici fiyatlarında gözlenen yüksek artışta Türk lirasındaki değer kaybı belirleyici oldu. Bu dönemde imalat sanayi yıllık enflasyonu 3,73 puan artışla yüzde 24,10 olarak gerçekleşti. İmalat sanayi fiyatlarındaki artışta et ürünleri, demir-çelik, petrol ürünleri, giyim ve tekstil ürünleri, plastik ürünler, sıvı-katı yağlar ile kimyasal ürünler öne çıkarken, fiyat artışlarının alt gruplar geneline yayıldığı izlendi.
