Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin asgari ücret, EYT ve kadroya geçecek işçilerle ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Bakan Bilgin, EYT ile ilgili ise "Onunla ilgili bir çözüm aşamasına geldik. O dosyayı tamamladığımız gün bir basın toplantısı ile ya da başka bir şekilde Türk kamuoyuyla paylaşacağız. Acil olan sorunların ertelenmemesi gerekir" dedi.
Milyonlarca vatandaşın merakla beklediği Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi ile ilgili çalışmalar devam ederken bir müjde de staj sigortası ile çalışma hayatına başlayan sigortalılara geldi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin staj sigortası ile ilgili çalışma yaptıklarını belirterek, "Stajda sağlık sigortası yapılıyor ama emeklilik sigortası yapılmıyor. Çok eski bir düzenleme. Bu konunun yeniden ele alınması gerekiyor. Ben bu konuda bir çalışma yaptırıyorum. Bunun sonuçları ne olur? Bu EYT kapsamında da bunu değerlendirmek gerekir" ifadelerini kullandı. Peki EYT düzenlemesinde kesinleşen formül hangisi? Sosyal Güvenlik Uzmanı Emin Yılmaz merak edilen soruyu yanıtladı.
Mevcut düzenlemeye göre staj ya da çıraklık sigortasında sadece iş kazası ve meslek hastalığına karşı sağlık primleri yatırılıyor.Bu primler kısa vadeli sigorta kollarından sayıldığı için emeklilik hesabında kullanılamıyor.Bu durumda staj sigortasının yapıldığı tarih de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmediği için emeklilik hesaplaması bu tarihe göre değil uzun vadeli sigorta kollarından primlerin yatırıldığı günden başlatılıyor.
8 Eylül 1999 öncesinde staj ya da çıraklık ile ilk sigortası yapılan birçok vatandaş daha sonra çalışma hayatına 1999 sonrası başladığı için EYT kapsamına da giremiyor. 5510 Sayılı Yasa'nın 41. Madde'sinde staj ve çıraklık için borçlanma imkanına emsal teşkil eden bir madde bulunuyor. İlgili maddeye göre avukatlar stajda geçen sürelerini borçlanarak emeklilik hesaplarında saydırabiliyor. Aynı şekilde sigortadan önce doğum yapan anneler borçlanma yapamazken, staj yapan annelere bu hak veriliyor.
Böylece staj doğum borçlanması işlemlerinde sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor.Bu iki örnek aslında staj ve çıraklık sigortalıların hem borçlanmaya imkan verdiğini hem de başlangıç sayılabileceğini gösteriyor.
Yeni düzenlemeden kimler yararlanacak?
Yapılan çalışma iş hayatına staj ya da çıraklık ile başlayan vatandaşları kapsıyor. Staj ya da çıraklık sırasında kendilerine sigorta yapılan ve primleri ödenen bu vatandaşlar çalışma kapsamına giriyor. Bu süreçte staj ya da çıraklık sigortası yapıldığında bir sigorta kartı ve numarası da veriliyor.Bu numara tüm çalışma hayatı boyunca geçerli oluyor.
Borçlanma hakkı nasıl olacak ve ne şekilde ödenecek?
Staj sürelerinden yapılan primler sağlık primleri. Dolayısıyla kazancın yüzde 32'si değil yüzde 12'si prim olarak ödeniyor. Borçlanma hakkı verildiğinde hak sahipleri staj ya da çıraklıkta geçen sürelerdeki primlerinin kalan yüzde 20'lik kısmını bugünkü asgari ücret üzerinden ödeyerek uzun vadeli sigorta kollarından saydırmış olacak. Böylece o süreler emeklilikte kullanılacak.Bu süreler borçlanıldığında ilk sigorta olunan tarih de başlangıç sayılmış olacak. Bu da erken emeklilik imkanı ya da EYT imkanı sağlayacak.
Kimler EYT'li olabilecek?
- Staj ve çıraklık çalışması sonunda bazı sigortalılar EYT kapsamına girecek. Stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yapmış olan sigortalılar işe giriş başlangıç sayıldığında otomatik olarak EYT kapsamına girecek. Prim ve yıl şartını da tamamladıklarında EYT'den yararlanmış olacaklar.
Staj emeklilik başlangıcı sayılırsa emeklilik yaşı kaça düşecek?
Staja başlama tarihinin başlangıç sayılması halinde birçok sigortalı için erken emeklilik gündeme gelecek. EYT düşünülmediğinde bile yaş şartı 2-3 sene geri çekilebilecek.
18 yaş önceki primler işe girişte sayılacak mı?
Şu anki mevzuata göre 18 yaşından önceki primler ve işe giriş tarihi fiili çalışma olduğu sürece geçerli sayılıyor. Ancak kadınlar için 20, erkekler için 25 olan yıl şartı 18 yaşından sonra başlıyor.Bu yüzden staj ve çıraklık tarihleri genel olarak 18 yaşından önceki dönemlere rastlıyor. Staj ve çıraklık sigortası kabul edildiğinde bu sigortalıların yıl şartları 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren hesaplanacak.
Staj ve çıraklık sigortası olanlar SGK'ya borçlanacak mı?
Yasal düzenleme yapıldığında işe giriş tarihleri otomatik olarak başlangıç olarak geçerli olacak.Ancak bunun için sürelerin de uzun vadeli sigorta kollarından olması gerekiyor. Bu yüzden staj ve çıraklık sigortası olanlar SGK'ya başvurarak borçlanma talebinde bulunacaklar. Ardından ödenecek miktar ortaya çıkacak ve para yatırıldıktan sonra primler sisteme işlenecek ve emeklilik hesapları yeniden yapılacak.
Staj süresini borçlanma emekli maaşını etkiler mi?
Emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlara bakıldığı için sadece staj süresinin borçlanılması emekli maaşında olumlu ya da olumsuz bir etkisi olmayacaktır.Ancak emekliliği öne çekeceğinden, birçok vatandaş daha uzun süre emekli maaşı alarak kazançlı çıkacaktır.
EYT emeklilik formülü nedir?
CNN Türk canlı yayınında açıklamalarda bulunan Sosyal Güvenlik Uzmanı Emin Yılmaz şu ifadeleri kullandı: "4A SSK'lı çalışanların erkeklerde süre olarak 25 yıl ve 5.000 ile 5.975 gün, kadınlarda 20 yıl ve 5.000 ile 5.975 gün arasında prim günleri mevcutsa bunların emekli olmasını ben muhtemel olarak görüyorum.
- Bağ-kur ve emekli sandığı çalışanlar içinse 2008 öncesi ve 2008 sonrası olarak ayrılıyor. Erkeklerde 9000 bin 25 yıl, kadınlarda 7200 gün 20 yıl olacak.
EYT düzenlemesinde büyük bir kesimde, meslek liselerinde yapmış oldukların stajın sigorta başlangıcı olarak sayılıp sayılmayacağını merak ediyor. Peki bu soruda olası ihtimaller ne?
Oradaki öğrenci kardeşlerimiz bir fiil normal çalışan gibi işe geliyorlar emek veriyorlar alın teri döküyorlar. Bununla ilgili duyumlarımız var. Borçlanma yöntemiyle alternatifler sunaraktan bunu da bu EYT kapsamına alınmasının gerekli olduğunu düşünüyorum."
- 1999 öncesinde erkeklerde 58, kadınlarda 56, süre olarak ise erkeklerde 25, kadınlarda 20 yıl, prim ödemeleri ise 5000 ila 5 bin 975 gün arasında değişiyordu. 8 Eylül 1999 ila 30 Nisan 2008 arasında olanlarda ise erkeklerde 60, kadınlarda 58 yaş şartı aranırken süre olayı kalktı ve 7000 prim günü şartı geldi. 1 Mayıs 2008 sonrası işe başlayanlarda ise erkeklerde 60-65, kadınlarda 58-65 yaş ve 7 bin 200 prim günü şartı aranmaya başlandı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların emekliliği hak etme koşullarının değiştirilmesiyle ortaya çıkan EYT konusunu gündemine aldı. Bakanlığın, yıl sonuna doğru çalışmasını tamamlaması bekleniyor.
- 1999 yılında yürürlükte olan 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa 4447 sayılı Kanunla eklenen geçici 81'inci maddenin (B) bendi ile 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların emekliliği hak etme koşulları değiştirildi. Bu tarihten sonra emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık süresi ve prim gün sayısının yanında, yaş koşulu da aranmaya başlandı.
- Değişiklikten önce, emekliliğe hak kazanabilmek için sigortalılık süresi ve prim gün sayısındaki koşulların karşılanması yetiyordu. Değişiklik öncesinde kadınlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün koşulunu yerine getirenler emekli olabiliyordu.
1 Temmuz 1994'te ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlayan 1 Ocak 1972 doğumlu erkek işçi, çalışmaya başladığı dönemde yürürlükteki 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre 25 yıl sigortalılık süresini ve 5000 prim gününü tamamladığında emekli olabiliyordu. Yani bu işçi 25 yıllık sigortalılık süresini tamamladığı 1 Temmuz 2019'da 5000 prim günü varsa yaş koşulu aranmadığı için 47 yaşında emekli olabilecekti.
- 1999'daki değişikliğin ardından aynı işçi, çalışmaya ilk defa 1 Temmuz 1994'te başladığı için 25 yıl sigortalılık süresi, 55 yaş ve 5750 gün prim ödeme koşulunu yerine getirdiğinde emekli olabilme hakkı kazanabilir duruma geldi. Yani kanun değişikliği ile bu işçinin emekliliği 8 yıl ötelendiği gibi 750 gün de fazladan prim ödemesi istendi.
1 Ekim 2008'de yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortaları ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile emeklilik yaşı kademeli olarak yükseltilirken, prim ödeme gün sayısı işçilerde (SSK) 7200, esnaf ve çiftçilerde (Bağ-Kur) ise 9000'e çıkartıldı. Kanun yürürlüğe girdiğinde kadınlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı kademeli olarak yükselmekte ve 2048 yılında kadın ve erkek sigortalı ayrımı yapılmadan 65 yaşa yükselecek.
- Örneğin ilk defa çalışmaya Ağustos 2022'de başlayacak bir kişi, hiç ara vermeden 7200 gün çalışması halinde prim koşulunu Ağustos 2042'de yerine getirecek. Ağustos 2042'de prim koşulunu yerine getiren erkek sigortalı 64 yaşında, kadın sigortalı ise 62 yaşında emekli olacak.
Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik koşullarında 1999'da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş şartı aranmadan, sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor.
- Nisan 2022 itibarıyla Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) kayıtlı 4/a (SSK) kapsamında 16 milyon 406 bin, 4/b (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon 32 bin sigortalı bulunuyor.
Tahminlere göre, 4/a ve 4/b olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT'lilerin durumuyla ilgili ilk olarak 4 Temmuz'da "Türkiye'nin her sorunu çözülmesi gereken dosya olarak önümüzde duruyor. Bu, önümüzdeki dosyalardan, çözülecek şeylerden biri." açıklamasını yapmıştı.
Bakan Bilgin'in bu ifadeleri EYT'lileri umutlandırırken, kamuoyu EYT sorunuyla ilgili somut adımlar beklemeye başladı. Sonraki süreçte, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde, EYT'lilerin durumuyla ilgili çalışma grubu oluşturuldu.
- Kamuoyunda, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlarda istenen yaş koşulunun kademeli olarak düşürülmesi, aylıklarda belirli oranda kesinti yapılarak emeklilik tarihinin öne çekilmesi, erkeklerde 9000, kadınlarda 7200 prim gün sayısını yerine getirenlerde yaş koşulunun aranmaması gibi senaryolar konuşuluyor.
