Akademik camiada 10 bin lirayı bulan ücretleri karşıladığınız takdirde tezinizi yazdırmanız mümkün. 'Eğitim danışmanlık' adı ile kurulan firmalar tez ve ödev hazırlama işini sektöre dönüştürmüş durumda. Tez A.Ş.'deki ücretler ve kazançlar ise dudak uçuklatan cinsten. Yüksek lisans tezi için 3 bin lira, doktora tezi için 10 bin lirayı bulan hatta aşan rakamlar söz konusu.
Tez, İngilizce yazılırsa üç katı ücret ödemek zorundasınız. 10 sayfalık bir ödeviniz varsa sayfa başına 20 ile 30 liradan yazdırabilirsiniz. Projenizin nihai rakamını tezin konusu, teslim süresi gibi birçok unsur belirliyor. ÖSYM rakamlarına göre, 2013'te yaklaşık 250 bin lisans üstü öğrenci, ülke çapındaki 179 üniversitede eğitim görüyor. Mezun olmak için tez yazma zorunluluğu ise, piyasayı sürekli canlı tutuyor.
Ödev, anket, sunum metni hatta grafik hazırlayan bu firmaların aylık kazancı ortalama 50 bin lirayı bulabiliyor. Birçok şehirden öğrenciler, tez ve ödev yaptırmak için bu şirketlerle ile bağlantı kuruyor, kimi tezinin tümünü yatırıyor, kimi de 'Ben başladım, siz bitirin' diyor. Piyasadan edindiğimiz bilgiye göre, firmalar, farklı branşlarda ortalama 30-40 kişilik ekiple hizmet veriyor, daha büyük firmaların yüzlerce kişiyi istihdam ettiği de söyleniyor. Tez yazanlar, aynı anda farklı şirketlere iş yapabiliyor. Sektör firmaları ayrıca, kadrolarında doçent ve profesörlerin de olduğunu söyledi.
İstanbul merkezli tez firması yöneticisi Fatih Sarı, tıp ve doktora tezlerinin çok zaman alması ve zorluğu nedeniyle 10 bin lira ve üzerinde yazıldığını dile getirdi. Piyasadabilinen ve tutulan firmaların yıllık gelirlerinin ortalama 150 ile 200 bin lirayı bulduğunu söyleyen Sarı, sürekli yeni girişimcilerin katıldığı sektör gelirinin yıllık kabaca 5 milyon liraya ulaştığını dile getirdi.
Akademi tez sitesi sahibi ve bir devlet üniversitesinde asistan olan Deniz T., sektörde 300 liraya bile tez yazıldığını söyledi. Deniz T., akademik pazardaki talebi şöyle açıklıyor: 'Genelde çalışan yani zamanı olmayan ve son dakikaya bırakan kesim ilk sırada yer alıyor. Yurt dışından arayanlar bile var. Herkes bu işe girdi. Kampüs çevresindeki fotokopiciler de artık tez yazıyor. Ama yaptıkları YÖK'ün sitesindeki tezleri kopyalamak' dedi. Söylenenlerden anlıyoruz ki, lisans-üstü piyasada tam bir akademik çılgınlık yaşanıyor.
A. Yıldırım, doktora öğrencisi ve tek kişilik kadrosuyla tez yazıyor, Yıldırım, piyasada genelde internet üzerinden hizmet verilmesi nedeniyle dolandırıcıların da ortaya çıktığını belirterek duyumlarını şu sözlerle aktardı: 'Çok şeyler oluyor. Başkasının tezini aynen verenler, ücreti alıp ortadan kaybolanlar, belirttiği sürede teslim etmeyenler, bilimsel olmayan yazılar ve dahası ile karşılaşabilirsiniz.'
'Öğrencilere 'Sizin yaptığınız zaten etik değil hocanıza şikayet ederiz' diye tehdit edenleri de biliyoruz' diyen Yıldırım, ilginç bir duyumunu ise şöyle paylaştı: 'Adana'da özel üniversiteden 20 kişilik bir sınıf bitirme tezleri için çalışma başına 2 bin liraya anlaşmış. Firma birkaç ay bu öğrencileri oyalamış ve 15 sayfa kadar bir şeyler yollamış. Haftaya teslim ediyoruz diyerek herkesten 20 bin liraya yakın para alıp kayıplara karışmış. Öğrenciler, olayı polise bildiremediği gibi kişileri de bulamamış çünkü firma dediğiniz şey sadece telefondaki bir ses.' Yıldırım, okullarda çalıntı tezleri tespit etmek amacıyla Turnitin vb. denetleme programları kullanıldığını söyledi.
Aylık kazancının yoğun dönemde 15 bin, düşük sezonda ise 5 bin olduğunu söyleyen, Yıldırım, 'Siz bakmayın profesör yazıyor, çok iyi bir iş çıkacak laflarına. Çoğu firma öğrenci çalıştırır. Üç kuruşa tezi yazdırır' dedi. İşin etik boyutunu soruyoruz: 'Kişi yapması gerekeni başkasına yaptırıyor. Bu işin 'ahlaki sorumluluğu' benim değil müşteriye ait' diyerek yanıtlıyor. Yıldırım, genel manzarayı şöyle açıklıyor: 'Üniversiteler yüksek lisansa öğrenci alarak gelirlerini artırıyor. Öğretim üyeleri, danışmanlık yaptığı tez başına ücret alıyor. Hal böyle olunca, öğrenciler okula belki de hiç uğramadan, tezini yazdırarak mezun oluyor. Yüksek lisans yapmak artık teknik bir şey, kesinlikle akademik bir niteliği ve değeri yok.' Bu son duyduklarımızdan sonra, doktora yapan ve tezinin yüzde 80'ini yazmış biri olarak, 'Vay benim emeklerim diyesim' geliyor. Ama nedense içimden bir ses, 'Bırak bu işleri elini öpene 7 bin liradan satarsın' diyor.
Özel üniversitelerden çok talep olduğunu vurgulayan site sahibi Betül İlhancı, 'Fiyatı pazarlık belirler. Önce üniversiteyi sorarız özel ve devlet arasında bir fiyat farkı oluyor' derken, sözünü kesiyoruz. Cevabını bildiğimiz şeyi soruyoruz 'Neden?' Gülümseyerek: 'Psikolojik ve sınıfsal maliyet' diyor. İlhancı, ilkokul öğrencilerine bile ödev yaptıklarını ayrıca, şirketlere sunum hazırladıklarını ifade etti. İlhancı, en son bir belediye başkan adayının sunum metnini yazdıklarını ilginç bir detay olarak paylaştı. İşin özü şu: 'Sınava sizin yerinize bir başkası giriyor. Kazanan siz oluyorsunuz.'
