İngiliz istihbaratına bilgi satan eski Rus casusu Sergei Skripal’in İngiltere’nin Salisbury kentinde “Noviçok” olarak belirtilen sinir gazıyla zehirlenmesiyle başlayan casus krizi tüm Batıya yayıldı. ABD Başkanı Donald Trump, 60 Rus diplomatını ‘casus’ olarak niteleyerek sınır dışı ettiğini duyurdu. ABD, Seattle’daki Rusya Konsolosluğu'nu da kapatma kararı aldı. 60 diplomattan 48’inin Rusya’nın Washington Büyükelçiliği personelinden, geri kalanının New York’taki Birleşmiş Milletler’de görevli personelinden olduğu kaydedildi. Sinir gazı krizinin başlaması sonrasında İngiltere 23 Rus diplomatı sınır dışı ederken, Rusya da cevap olarak aynı sayıda İngiliz diplomatı “istenmeyen adam” ilan etmişti.
DİPLOMATLARA 7 GÜN SÜRE
Rus diplomatlara ABD’den ayrılmaları için 7 gün süre verildiğini belirten ABD’li yetkililer, ‘Rus istihbaratının eylemlerinin giderek saldırganlaştığı’ gerekçesinin alınan kararda etkili olduğunu savundu. ABD, 2016 Aralık ayında, seçimlerdeki ‘siber saldırı’ iddiaları nedeniyle 35 Rus diplomat hakkında sınır dışı etme kararı almıştı.
ALMANYA: KOLAY OLMADI
Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, yaptığı açıklamada, Salisbury’deki zehirleme olayının aydınlatılmasına ilişkin Rusya’nın hala katkı sağlamaması yüzünden Almanya’nın bugün 4 Rus diplomatı sınır dışı ettiğini duyurdu. Böylelikle İngiltere ile dayanışma içinde oldukları sinyali gönderdiklerini belirten Maas, bu kararın kolay verilmediğini kaydetti.
BALTIKLAR’DA HAREKETLİ SAATLER
Rus diplomatların kovulmasının ardından baltık ülkeleri hareketlendi. Letonya, Litvanya, Polonya ve Estonya dışişleri bakanlıkları, Rusya’nın kendi ülkelerindeki diplomatik temsilcilerini dışişleri bakanlıklarına çağırdı.
- Ne olmuştu?
- 4 Mart’ta İngiltere’nin Salisbury kentinde eski Rus çifte ajan Sergey Skripal ve kızına yönelik suikast girişimi Rusya ve İngiltere arasında son yılların en büyük diplomatik krizine dönüştü. İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson suikast emrini bizzat Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in vermiş olması ihtimalinin yüksek olduğunu söyledi. İngiltere Başbakanı Theresa May de, Sergey Skripal ve kızına yönelik suikast girişiminden dolayı doğrudan Rusya hükümetinin sorumlu olduğunu ifade etti. May, buna kanıt olarak saldırıda kullanılan kimyasal maddenin Rusya’da geliştirilen ve Noviçok diye bilinen bir sinir gazı türüne ait olduğunu gösterdi. Rusya ise Skripal ve kızına karşı saldırı ile ilgisi olmadığını vurguluyor. Olayı Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’nden (OPCW) uzmanlardan oluşan bir heyet inceleyecek. İngiltere tarafından kullanılan sinir gazını bağımsız bir gözle inceleyip tespit etmesi amacıyla davet edilen heyet İngiltere’ye geldi. Gazın laboratuvar incelemesinin sonuç vermesinin en az 2 hafta sürmesi bekleniyor.
Rusya’dan ABD'ye jet misilleme
ABD’nin sınır dışı kararına Rusya’dan jet yanıt geldi. Rus Senatör Vladimir Cabarov, misilleme olarak Rusya’dan da en az 60 ABD’li diplomatın sınırdışı edileceğini söyledi.
‘ABD SADECE GÜÇTEN ANLAR’
Rusya’nın Washington Büyükelçisi Anatoliy Antonov, ABD’nin ikili ilişkilerde kalan ‘küçük bir kısmı’ da yerle bir ettiğini söyleyerek, “ABD sadece güçten anlar” ifadesini kullandı.
Avrupada sınır dışı ediyor
Rusya’ya karşı adım atan ülkelerin sayısı ABD ile sınırlı kalmadı. Duyurudan hemen sonra 14 AB ülkesi Rus diplomatları sınır dışı etme kararı aldı. Kanada, Almanya, Polonya, Fransa ve Çekya belirli sayıda Rus diplomatı sınır dışı etmeye karar verdi. Kanada 7, Almanya 4, Polonya ve Fransa 4, Çekya ise 3 Rus diplomatı sınır dışı edeceğini açıkladı. Çekya Dışişleri Bakanı, ülkedeki 3 Rus diplomatın 1 Nisan tarihine kadar ülkeden çıkmaları gerektiğini açıkladı.
AJAN BAHANE
* ABD ile Rusya arasında Donald Trump’ın seçildiği başkanlık seçimlerine müdahale edildiği suçlamasıyla esmeye başlayan sert rüzgarlar dün yaşanan “ajan” restleşmesi ile adeta “Soğuk Savaş” dönemine döndü. Eski Rus ajanı Skripal’in sinir gazı ile zehirlenmesi ile ‘içerik’ değiştiren ve İngiltere gibi yeni tarafların eklendiği Rusya/ABD rekabetini değerlendiren diplomatik kaynakların analizleri şöyle:
* ABD, Kanada, 14 AB ülkesi ve Ukrayna’nın aldığı karar stratejik bir hesap.
* Sadece İngiltere’deki zehirlenmeye bakmamak lazım. Rusya’nın Ortadoğu’daki çalışmaları olabilir. Burada tarafları karşı karşıya getiren ekonomik ve siyasi ortak sebeplere bakmak gerekir.
* Görünürde “ajan” krizi olan bu sorun aslında bir pazarlıktır. Bu da pazarlığın ilk hamlesi. Arkadaki pazarlık Rusya’nın elinin zayıflatılmasına vesile olacaksa kartlar ortaya konur. Siyaset sahnesini iyi oynayan bir Rusya var. Burada Rusya’nın hafife alınmaması gerekiyor.
* Rusya buna aynı şekilde mukabelede bulunur. En zayıf göreceği noktadan adım atar.
* Bu tür krizler ABD ve Rusya için geçici krizlerdir. Bunlar birbirlerinin ağırlığını tartıyor, tepkisini ölçüyor. Yakında bir el bu krizi çözmek için devreye girer.
* ABD, Çin, İran ve Rusya’yı askeri olarak durduramayacağını anlayınca 2014 yılından beri ekonomik olarak ablukaya aldı. Washington’ın, Ortadoğu ülkelerinden sağladığı petrol ve doğalgazı, AB ülkelerine Rusya’dan daha pahalıya satacağı ifade ediliyor. ABD böylece Rusya’nın AB’ye çıkışını, Avrupa’da yayılmasını engellemiş olacak.
* Rusya, hangi ülke ne kadar diplomatı sınır dışı etti ise, kendi ülkesindeki o ülkenin o kadar diplomatını sınır dışı edecek.
- Moskova borsası çakıldı
- Batılı ülkelerin Rus diplomatları sınır dışı etme kararı alması sonucu Rus rublesi dolar karşısında yüzde 0,1 değer kaybederek 57,2 seviyesine, avro karşısında da yüzde 0,38 düşerek 71,1’e geriledi. Moskova Borsası Endeksi (MICEX) kararın ardından yüzde 0,8 değer kaybederek 2.268 puana gerilerken, RTS endeksi yüzde 0,9 düşüşle 1.250 puana indi. Analistler, petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen Rusya nezdinde küresel risk algısının yükselmesi nedeniyle borsa ve rublede değer kayıplarının yaşandığını ifade etti.
Dünyanın sabrı tükendi
İngiltere Savunma Bakanı Gavin Williamson, eski Rus ajanı Sergey Skripal’in zehirlenmesinde rolü olduğu öne sürülen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e karşı “Dünyanın Putin'e karşı sabrı tükeniyor” dedi. Estonya ziyaretinde açıklamalarda bulunan Williamson, dünyanın İngiltere’nin tutumunda birleştiğini söyledi. AB Konseyi Başkanı Donald Tusk, “AB liderleri Salisbury saldırısının arkasında büyük ihtimalle Rusya’nın olduğu ve makul başka bir açıklama bulunmadığı konusunda İngiltere hükümetiyle hemfikir” açıklamasında bulunmuştu.
