6 Şubat 2023’ün ilk saatlerinde Türkiye asrın felaketini yaşadı. Geçen yıl bugün Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde 9 saat arayla meydana gelen iki büyük deprem ülkeyi yasa boğdu. Saat 04.17'de 500 yıldır suskun olan Doğu Anadolu Fayı 7,7'lik sarsıntıyla uyandı. Saat 13.24'te ise bu kez Elbistan 7,6 büyüklüğündeki depremle sarsıldı. İkinci deprem, ilkinin yıkıcılığını 3'e katladı. İki fay, yüzeyde 492 km boyunca uzanan kırılmaya neden oldu.
YIKIP GEÇTİ
11 ilde yıkıma neden olan depremin Türkiye içindeki etki alanı 120 bin kilometrekareyi aştı. Buna Suriye de eklendiğinde toplam 150 bin kilometrekarelik alanın depremden etkilendiği ve bu coğrafyanın Almanya’nın yüz ölçümüne eşdeğer olduğu bildirildi. İki depremin Hiroşima'ya atılan atom bombasından 504 kat fazla enerji ortaya çıkarttığı açıklandı. İki depremin açığa çıkarttığı toplam enerji 2 milyon julü, yani güneş yüzeyinin 1 saatte ürettiği enerjiye eşdeğerdi.
53 BİN CAN KAYBI
“Asrın felaketi” olarak nitelendirilen Kahramanmaraş merkezli Hatay, Adıyaman, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Malatya, Diyarbakır, Adana, Kilis ve Elazığ’da yıkıma neden olan büyük depremlerde 53 bin 537 kişi hayatını kaybetti, 107 bin 213 kişi yaralandı. Bu 11 ilde 850 bin bağımsız bölüm kullanılamaz hale geldi. Bölgedeki enkaz kaldırılırken afetin ortalama maliyeti 104 milyar dolar olarak açıklandı.
DEVLET BÖLGEYE ÜS KURDU
AFAD merkezde Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve 3 bakan, illerde 14 bakan görev aldı. 59 vali, 8 vali mülkiye başmüfettişi, 47 mülkiye müfettişi, 302 kaymakam/vali yardımcısı, 292 kaymakam adayı olmak üzere 708 mülki idare amirine görev verildi. Deprem sonrası bölgede 11 bin 488’i uluslararası olmak üzere 35 bin 250’si arama kurtarma, 142 bini güvenlik personeli, toplam 650 bin kişi görev aldı. Bu çalışmalarda 20 bin araç ve iş makinesi, 141 helikopter, 182 uçak ve 23 gemi kullanıldı.
ARTÇILAR SÜRÜYOR
Depremlerden 14 milyon kişi etkilendi. Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Elazığ, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa, Kilis, Sivas, Bingöl, Kayseri, Mardin, Tunceli, Niğde ve Batman, Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi ilan edildi. Geçen 1 yılda bölgede en büyüğü 6,8 olmak üzere 56 binden fazla artçı sarsıntı yaşandı. Artçıların birkaç yıl daha sürmesi bekleniyor.
Türkiye tek yürek oldu
Depremin maddi zararı, 1999 Marmara depreminin yol açtığı maddi kaybın 6 katından fazla oldu. Yaraların sarılması için 1,6 trilyon liralık bütçe oluşturuldu. Bölgeden 3 milyon 549 bin 443 afetzede tahliye edildi. Depremin vurduğu kentlerde kalanlar için ise AFAD koordinesinde Kızılay, STK'lar, kamu kurumları ve hayırseverler tarafından günlük 4 milyon öğün yemek verildi. 150 bine yakın yardım TIR’ı bölgeye ulaştırıldı, 20 milyona yakın gıda kolisi dağıtıldı.
KONTEYNERE GEÇTİLER
Depremin ilk anından itibaren geçici barınma kapsamında 645 bin çadırın yer aldığı 350 çadır kent kuruldu. Yaklaşık 2,5 milyon afetzede buralarda geçici olarak barındı. KYK ve MEB yurtlarında 1 milyon 188 bin 218 afetzede misafir edildi. Sonrasında ise depremzedeler konteyner kentlere taşındı. 414 konteyner kentte 215 bin 99 konteyner kuruldu. Şu an bölgedeki konteynerlerde 691 bin 571 kişi misafir ediliyor.
NAKİT DESTEĞİ
İçişleri Bakanlığı koordinasyonunda AFAD-Kızılay iş birliği ile “Esenkart” sistemine geçildi. Bu kapsamda 349 bin haneye 14,4 milyar lira kira yardımı yapıldı. 1 milyon 978 bin 503 haneye 10’ar bin lira destek ödemesi verilirken, bu desteğin toplam tutarı ise 19 milyar 785 milyon 30 bin lira oldu. Vatandaşlar da elini taşın altına koydu. Bölgeye 128,9 milyar TL bağış yapıldı. Şimdi ise bölgede imar ve inşa çalışmaları yürütülüyor.
400 BİN KONUT
Rezerv alanlarda 207 bin, şehir merkezlerinde 100 bin olmak üzere 307 bin bağımsız bölümün büyük kısmının ihalesi gerçekleştirildi. İhalesi tamamlanan konut ve köy evlerinin inşa süreci devam ediyor. Bu hafta yapımı tamamlanan 45 bin 901 konutun kura çekimi yapılacak. Yine Mart ortasına kadar 30 bin konutun kuraları daha çekilecek. Afet bölgesinde 2 ay içinde toplam 75 bin konutun kura çekimi tamamlanacak. 1960 yılından bu yana yapılan afet konutu sayısı 332 bin 712 iken, 6 Şubat depremlerinden sonra yapılacak konut sayısı 389 bin 378.
Afet bilinci arttı
500 diri fayın bulunduğu Türkiye'de 18 il, 110 ilçe, 5 ve üzeri büyüklükte deprem üretecek fayların üzerinde yaşıyor. Büyük depremlerden sonra Türkiye'de kentsel dönüşümün hızlanması için yeni yasal düzenlemeler yapıldı. Doğrudan fayın etkileyeceği ve etkilediği alanlar yapılaşmadan çıkarıldı. Türkiye'de artık fay kırıkları ve fay hatlarının geçtiği yerlerde asla yapı kurulmayacak.
3'TE 2'DEN YÜZDE 50+1'E
Meclis'ten geçen kentsel dönüşüm düzenlemesiyle yenilenecek yapılarda aranan 3'te 2 çoğunluk şartı yüzde 50+1'e indi. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı için bütçeden pay ayrıldı. Dünya Bankası tarafından sağlanan finansman kredisi, başkanlığa tahsisi edilecek. Yine başkanlığın ihtiyaç duyduğu dış finansman kaynağına erişimin de önü açıldı. İstanbul'da dönüşümü hızlandırmak için başlatılan “Yarısı bizden” kampanyasının uygulanabilmesi amacıyla kanunda düzenleme de yapıldı.
HIZLI YARGI SÜRECİ
Düzenlemeler yargı süreçlerini de hızlandırdı. Buna göre, 10 gün içinde ilk inceleme yapılacak ve dava dilekçesi ile ekleri tebliğe çıkarılacak. Savunma verme süresi dava dilekçesinin tebliğinden itibaren 15 gün olacak. Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin karara itiraz edilemeyecek. Düzenleme ile istinaf sürecindeki yapıların dilekçe süresi de kısaltıldı. İki farklı yargılama usulüne tabi davaların birlikte görülmemesi için tam yargı davaları ile iptal davaları ayrıldı.
FARKINDALIK OLUŞTU
Belediyeler de kentsel dönüşümde üzerine düşeni yerine getiriyor. Bu kapsamda yerel yönetimler rezerv alanlarda dönüşümden geçecek yapıların tespiti, gerektiği takdirde yıkımı gibi faaliyetlerde görev alıyor. Bu doğrultuda yaklaşan yerel seçim öncesi adayların en büyük vaadi kentsel dönüşüm ile afetlere dirençli kentler oldu. Hem adaylar hem de siyasi partiler seçim beyannamelerine bu iki kavrama da yer veriyor.
