EYT'de son dakika gelişmeleri tüm hızıyla devam ediyor. Gündemin ana maddeleri arasında yerini koruyan EYT gelişmelerinde yapılan açıklamalar merakla takip ediliyor. Geçtiğimiz haftanın önemli konusu askerlik, doğum borçlanması ve staj olurken, bu hafta yaş detayı ön plana çıkan konular arasında. Hürriyet Gazetesi ekonomi yazarı Noyan Doğan, EYT'de BES süreci ve yaş detaylarını ele aldı. Peki, EYT ne zaman çıkacak? EYT'de prim gün şartı nasıl olacak? İşte Noyan Doğan'ın yazısından öne çıkanlar ve EYT haberlerinde son durum gelişmeleri.
EYT’den emekli olan BES’ten de emekli olabilecek mi?
BİR süredir okuyuculardan, ‘EYT’den emekli olan BES’ten de emekli olabilecek mi?’ sorusunu çokça alıyorum. EYT konusunda sona gelindi. Düzenleme aralık ortasında Meclis’e gelecek ve 2023’ün Ocak ayından itibaren EYT’liler emekli olmaya başlayacak. İlk etapta 2 milyon kişinin düzenlemeden yararlanıp, emekli olması bekleniyor.
2017 yılında, tüm çalışanların, işverenleri tarafından bireysel emeklilik sistemine dahil edilmesine imkân tanıyan otomatik katılım sistemi, bir başka adıyla otomatik BES uygulaması başladı. Bu kapsamda çalışanların maaşlarından yüzde 3 kesilerek BES’e aktarılıyor, devlet de çalışanlara yüzde 30 katkı yapıyor. Aylık yüzde 30 katkının dışında ayrıca sisteme ilk girenlere devlet bir kereye mahsus olmak üzere bin TL ilave katkı yapıyor.
EYT’den emekli olan, BES’ten de emekli olur mu?
Bugün 6.7 milyona yakın çalışan BES’te. EYT’den emekli olacak 2 milyonun bir kısmı bireysel emeklilik sisteminde olanlar. 2024’ün eylül ayına kadar da EYT’li olanların tamamı düzenlemeden yararlanıp, emekli olacak ki, bu sayı da yaklaşık 5 milyonun üzerinde. Bunların bir kısmı otomatik BES’te olanlar. Hal böyle olunca da, bu kişiler, ‘EYT’den emekli olacağım, BES’ten de emekli olacak mıyım?’ diye merak ediyor. Öyle ki, kimi okuyucular, EYT’den emekli olup da işyerleri ile ilişkileri kesileceği için BES’ten de emekli olacakları konusunda çok eminler.
Maalesef öyle değil. Sosyal güvenlik sisteminden emekli olunca BES’ten de emekli olunmuyor. Otomatik katılım sisteminden emekli olmanın şartı belli; sisteme ilk giriş tarihinizden itibaren en az 10 yıl sistemde kalmanız ve 56 yaşını doldurmanız gerekiyor. Çalışan, istediği zaman kendi birikimlerini alıp sistemden çıkabilir, ancak otomatik BES’te devletin yatırdığı katkıları alabilmenin sınırları var. Sistemde en az 3 yıl kalanlar devlet katkısının yüzde 15’ini, 6 yıl kalanlar yüzde 35’ini alabiliyor. Sistemde en az 10 yıl kalanlar ise devlet katkısının yüzde 60’ını hakkediyor. 56 yaşını dolduranlar devlet katkısının tamamını alıp otomatik BES’ten emekli olabiliyor.
EYT’den emekli olacakların, BES’teki durumu ne olacak?
Sistem 2017 yılında başladığı ve 6. yılını henüz dolduracağı için; bırakın 56 yaşında emekliliği, hiçbir çalışan otomatik BES’teki 10. yılını bile daha doldurmadı. Peki, bu şartlarda, EYT’den emekli olacakların, BES’teki durumu ne olacak? Seçenekleri madde madde sıralayayım.
EYT’den emekli olup, çalışmaya devam etmeyeceklerin önünde iki seçenek var. Birincisi, emekli olacağınız tarihe kadarki birikimlerinizi ve birikimlerinize sağlanan getirilerin tamamını alıp, BES’ten ayrılabilirsiniz. Ancak devletin sizin adınıza yatırdığı katkının tamamını alamazsınız, sistemdeki yılınıza göre hakkettiğiniz katkıyı alabilirsiniz. Örneğin, 2017’den beri sistemdeyseniz, 2023’ün Ocak ayında EYT’den emekli olduğunuzda ve BES’ten de ayrılmak istediğinizde devlet katkısının yüzde 35’ini alabilirsiniz.
BES’te EYT düzünlemesi yapılacak mı?
İkinci seçenek ise BES’e devam etmek. BES sözleşmesi kişinin kendi adına olduğu için katkı payı ödeyerek, 56 yaşına kadar sözleşmeye devam edilebilirsiniz. Bu sayede devlet katkısının tamamından yararlanabilirsiniz. Bu durumda kişinin, en düşük asgari ücretin yüzde 3’ü oranında katkı payı ödemesi yeterli.
EYT’den emekli olup da çalışmaya devam edecek kişiler içinse sorun yok. Çalışmaya devam edeceği aynı şirkette otomatik BES’ine devam edebileceği gibi işyeri değiştirmesi durumunda yeni işyerindeki BES hesabına hakları ile katılabilir. Kimi okuyucular, EYT’den emekli olacakların BES’ten de emekli olabilmesi için bir düzenleme yapılıp yapılmayacağını soruyor. Gündemde böyle bir düzenleme yok, ama yarın ne olur onu şimdiden bilemem.”
EYT BES hesaplaması nasıl yapılır?
Bu konu hakkında TÜRKONFED Başkanı Ali Duman önemli açıklamalarda bulundu. Diyelim ki 01.01.2020'de başlamış çalışan ve 31 Aralık 2022'de ayrılacak. Yani 3 yıl BES'te kalmış ayrılacak. Bunun alakalı 2020 yılının asgari ücreti 2943 lira, bunun 12 aylık kazancı 35.316 lira. Bu çalışanın 1 yıllık brüt kazancıdır. Bunun yüzde 3'ü fona ayrılan para. Bu da 1060 TL yapıyor. Bu 1060 lira 2020 yılında bir işçinin fona 1 yılda verdiği para. Bu rakama yüzde 25'lik devlet katkısı 265 TL.
2021 yılı için konuşalım. Asgari ücret 3577, 50. Yıllık kazancı 42. 930. Bunun yüzde 3'ü BES'e ödenen para. 1288 TL fona aktarıldı. Buradan da gelecek yüzde 25'lik devlet katkısı 322 lira. 2022 yılında iki adet asgari ücret var. Birinci dönemi için 5.004 lira. 6 aylık döneme bakıldığında 30 bin 24 lira. Bunun BES'e katkısı 901 lira. 6 aylık paranın devlet katkısı ise 270 TL.
2022 yılının ikinci dönemini de açıklayalım. 6471 TL brüt ücret bulunuyor. Çarpı 6 ay 2022'nin ikinci 6 aylık döneminde ortaya çıkan kazanç 38.826. Bunun yüzde 3'ü devlet katkısı. Bu da 1165 lira yapar. Bunun da devlet katkısı 350 lira.
