Suriye Dostları toplantısı Nisan başında bu kez İstanbul''da toplanıyor. Özellikle bu krizde kilit ülke haline gelen Türkiye''nin, bundan sonra atacağı adımlar olayın gidişatını belirleme gücüne de sahip.

Arap Ligi kadar, Avrupa başkentleriyle birlikte Washington''ın Türkiye''ye bakışı aynı: Anahtar ülke.

Maryland Üniversitesi''ndeki Sadat Forum''unda aynı sahneyi paylaşan iki eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Zbigniew Brzezinski ve Stephen Hadley, Suriye sorunu başta olmak üzere diğer krizlerin çözümünde de Türkiye''yi merkeze alıyorlardı. Bir önceki yazıda Brzezinski''nin Suriye krizini çözecek hattın ''Türkiye-Suudi Arabistan'' hattı olarak koyduğunu hatırlayacaksınız. ''Türk-Suudi hattı''nın çok kolay bir şekilde ''Sünni-Şii'' hattına dönüşmesi tehlikesine işaret eden Stephen Hadley ise üç ana nokta etrafında dolaştı. Suriye halkının istediği, diktatörlüğü bir kenara atıp kendilerini özgürleştirmek istiyorlar. İstenilmeyen şey, batılı güçlerin gelip bir başka Arap liderini devirmesi.

İkinci önemli husus; bu süreç uzadıkça askerileşme durumu derinleşecektir. Askerileşmenin derinleştiği bir sürecin sonunda demokratik bir rejim doğması ihtimali zayıflar. Oyla değil, silahla dikte edilen sürecin demokratik bir sonuç doğurması güç olacaktır.

Hadley''in parmak bastığı üçüncü nokta ise en önemli nokta: Mezhepsel çatışmaların kendisini Suriye''de gösterme ihtimali. Türk-Suudi işgali direk olarak ''Şiilere karşı Sünniler savaşı'' resmini çok kolay bir şekilde ortaya çıkarabilir! Suriye''de, Suudilerle İran arasında temsili Şii-Sünni savaşı manzarası doğabilir.

İçinden çıkılması oldukça zor bir durum! Pekiyi, bu durumda ne yapılabilir?

Hadley''e göre, Suriye Ulusal Konseyi''ne yardım olmazsa olmaz şart. Suriyeli bütün unsurların bir parçası olması ve birlikteliklerini sağlamaları gerekiyor. Esad''ın arkasında hâlâ asker desteği var, Sünni işadamlarının desteği devam ediyor ve azınlık grupların (Hıristiyanlar, Aleviler, Kürtler ve diğerleri) Sünni bir yönetim altında kendilerini bekleyen gelecek konusunda ciddi endişeleri var. Bu gruplara güven verilerek, Esad''a arkalarını dönmelerinin sağlanması diğer bir şart.

Bu noktadan sonra gerekirse muhalefetin silahlandırılmasına yardımcı olmak. Ama bunu yaparken mezhep çatışması ihtimalini bertaraf ederek yapmak.

Hadley''i dikkatlice dinleyen Brzezinski, "İyi ama nasıl silahlandırılacaklar? Hepsi Türkiye''de ve Türkler olmadan bunu yapamazsın. Türkler de Amerikalıların politik araçlarıyla hareket etmeyecekler. Bunun tek yolu Suudilerin de katkısını sağlayarak Türklerin buna öncülük etmesini sağlamak" şeklindeki araya girmesine, Hadley, şöyle karşılık veriyordu: "Kesinlikle katılıyorum. Türkler, bu konuda anahtar ve partnerimiz olmaları gerekiyor. Son altı ay içinde binlerce mültecinin ülkelerine girmesine izin verdiler. Ancak, burada sadece Türkler ve Suudilerle değil Iraklılar ile de konuşulması gerekiyor. Bunun nasıl sonuçlanacağı konusunda onların da çıkarı var. Mezhepsel bir çatışma olmadan sonuçlanması önemli. Suriye''de mezhepsel çatışma Irak''ta da mezhepsel çatışmanın önünü açar."

Suudi Arabistan''ın muhalifleri silahlandırma konusunda oldukça iştahlı ve Tunus''taki toplantı sırasında Suudi Dışişleri Bakanı Suud el Faysal, bunu açık bir şekilde ortaya koydu. Gerçek bir muhalefet oluşturulmadan muhaliflerin silahlandırılması konusunda Washington ve Ankara''nın ise haklı çekinceleri var.

Türkiye ve Suudi Arabistan ''hareket hattı'' konusunda uzlaşmaya varsa bile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi''nde (BMGK) Rusya''nın ve Çin''in muhalefeti aşılabilir mi? BM''nin olmadığı veya BMGK''ya rağmen Suriye konusunda bir çözüm geliştirilebilir mi?

Suriye düğümünü çözecek olan bir soru. Zor ama imkansız değil. Brzezinski, ''Yargılarının ne olduğunu bilmiyorum. Eğer yargıları Esad''ın kazanamayacağı yönünde olursa desteklerini keserler. Gözlemlerinden anladığım Esad''ın kaybedeceği yönünde henüz emin olmuş değiller.''

Rusya''nın yanı sıra Çin''in de Esad''a desteği var. Brzezinski''ye göre, Rusya ve Çin''in geniş bir kontekste Amerika''ya karşı aynı tarafta olmaları, hiçbir şekilde ABD''nin çıkarına uygun değil. Amerika, yanlış bir hareket yaparak kendisini böyle bir durumu düşürmemeli.

Krize BM''siz çözüm adresi ise Hadley''den geldi. Amerika, BM''de neden Rusya ve Çin ile çalışmak zorunda olsun ki! "Kendimizi BM ile sınırlamamalıyız. Türkiye, Suudi Arabistan ve Irak ile konuşarak BM kararı olmadan bunu yapabilirsiniz. Eğer, bu anlamda Esad''ın kaybedeceğini gösteren politikalarda biraz başarı elde edilirse Rusya yalnız kalacaktır. Rusya bir kere yalnızlaştığında Çinliler de yalnızlaşacaktır. Çinliler böyle bir durumda izole olmak istemeyeceklerdir."

Tunus''a gitmeyen Rusya, Türkiye''ye gelecek mi? Bundan sonra ne olacak? İstanbul''da yapılacak olan Suriye Dostları toplantısında bu soruların cevapları biraz daha belirginlik kazanacaktır.

HH

Hoş geldin İshak bebek!

Washington''daki Türkiye ailesi genişliyor. THY''nin Washington ofisinden Adem Ekmekçi arkadaşımızın oğlu İsmail''in İshak adında bir kardeşi oldu. Adem-Ayşe Ekmekçi ailesine İsmail ve İshak''la birlikte mutluluklar diliyorum.

Hoşgeldin İshak bebek!