Bugüne kadar sahip olduğu eneri kaynakları ile küresel düzeyde rekabet alanına sahne olan, Amerika, Avrupa Birliği, Rusya ve Çin''in; Türkiye, İran, Hindistan ve Pakistan''ı yanlarına çekerek birbirlerine üstünlük sağlamaya çalıştıkları Orta Asya, yepyeni bir gündemle uluslararası diplomasinin odak noktası oluyor: İslam. Birbirlerini boğazlamaya çalışan bu güçler, bölgedeki statükoyu zorlayan İslami hareketleri yok etmek için aynı platformda mücadele ediyor.
Orta Asya''nın stratejik kapısı olan iki bölgede, Kafkaslar''da (Çeçenistan) ve Afganistan''da yaşananlardan sonra Özbekistan İslami Hareketi''nin bu yaz Taşkent''e karşı yeni saldırıya hazırlandığına dair bilgiler, hem bölge ülkelerini hem de bölge üzerinde etkinlik kurmaya çalışan büyük güçleri telaşlandırdı.
Bölgedeki İslamlaşma sürecini durdurmak, siyasi veya silahlı İslami hareketleri ortadan kaldırmak için Rusya ile Çin''in öncülüğünde kurulan, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan''ın da içinde bulunduğu Şanghay Beşlisi''nin savunma bakanlarının 18 Nisan''da Bişkek''te, dışişleri bakanlarının ise İstanbul''da yapılan "Türkçe Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi''nden bir gün sonra Moskova''da yaptığı toplantılarda, "İslam''la savaş" için yeni taktikler geliştirildi. Kırgızistan ve Tacikistan''ın Rusya ve Çin tarafından silahlandırılması ve İslami hareketlere karşı ortak askeri harekat düzenlenmesi kararlaştırıldı.
Fergana ateş topuna dönebilir
Bu toplantılardan sonra, Şanghay Beşlisi içinde yer almayan, İstanbul''daki zirveye de katılmayan, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Kerimov, 4 Mayıs''ta Moskova''ya gitti. Kerimov''un, Rusya lideri Vladimir Putin''le yaptığı görüşme sırasında "Rusya''nın Orta Asya''daki çıkarlarını tanıyoruz. Rusya bizim stratejik ortağımız" şeklinde ifadeler kullanması ve Moskova''dan askeri yardım istemesi, Özbekistan-Kırgızistan-Tacikistan arasında paylaşılan Fergana Vadisi''nin çok yakında bir "ateş topu"na döneceğine işaret ediyor.
Askeri yardımına karşı Taşkent, Rusya''nın bölgedeki stratejik çıkarlarına teslim oldu. Böylece Moskova, Türkmenistan hariç, bölge üzerinde tam bir hakimiyet kurmuş oldu. Türkmenistan ise, Rusya ve İran''ın doğal gaz kuşatması ile kıskaca alınmış durumda.
Uluslararası gözlemciler bölgede savaşın patlamasının an meselesi olduğunu, Özbekistan İslami Hareketi''nin önümüzdeki günlerde başlatması beklenen üçüncü saldırısının şimdiye kadarki en güçlü saldırı olacağını belirtiyorlar. Öyle görünüyor ki, savaş sadece İslamcılarla Kerimov arasında olmayacak. Özbekistan ile Kırgızistan ve Tacikistan arasındaki gerilim de her an krize dönüşebilir. Kırgızistan, Kerimov''un kendi doğal gaz kaynaklarını işgal ettiğini iddia ederken Taşkent, Tacikistan sınırını boydan boya mayınlamış durumda.
Şanghay Beşlisi içindeki Kırgızistan ve Tacikistan''ın Rusya ve Çin tarafından silahlandırılması da Özbekistan''ı endişelendirdi. Kerimov, Fergana Vadisi''nin tamamının Özbekistan topraklarına katmayı planlıyor. Buna karşı Özbekistan İslami Hareketi''nin yeni saldırısı sırasında Kırgızistan''la mümkün olduğunca çatışmamaya çalışacağı, hedefini doğrudan Taşkent''e yönelteceği belirtiliyor. Özbek ordusunun Türkiye, Rusya ve Çin''in desteğine rağmen, İslami Hareket''e karşı üstünlük kurmasının zor olduğu, hareketin bölgede geniş bir halk desteğine sahip olduğu belirtiliyor.
Devlet terörizmi
Sadece Özbekistan değil, bütün bölge ülkeleri, Orta Asya''da ciddi bir güç kazanan İslam''ın, iktidarlarını tehdit ettiğini ve bir an önce yok edilmesi gerektiğini düşünüyor. Rusya ve Çin''in provokasyonları sorunların diyalog yolu ile çözülmesini önünü kapatıyor. Taşkent, "tehlikeyi" bertaraf etmek için halk üzerinde katlanılmaz bir baskı oluşturdu. Bağımsız uluslararası kuruluşlar ülkede 50 bin kişinin kamplarda tutulduğunu söylüyor. Baskılar, Kerimov''u, sadece Fergana''da değil, bütün Özbekistan''da halktan kopardı. İnsanlar dinlerine daha sıkı sarıldı. Zulme maruz kalan halk camilere sığındı.
Ülkedeki demokratik muhalefeti sistematik şekilde tasfiye eden, bir çoğunu tutuklayan, bazılarını yurtdışına çıkmaya zorlayan, Muhammed Salih gibi isimlerin peşine suikast timleri gönderen, siyasi suikastler yapan, faili meçhullerle suçlanan Kerimov''un düşmanı sadece İslami hareket değil, kendisi için tehdit olarak gördüğü herkes. Hatta Özbekistan halkı...
Taşkent yönetiminin demokratik muhalefete yönelik baskı ve "tasfiyesi"ne ses çıkarmayan, ülkesinde devlet terörizmi uygulayan bir yönetime destek veren Türkiye''nin de içinde bulunduğu güçler, İslami Hareket''e karşı da Kerimov''un yanında. Ancak bu ülkeler, Özbek halkının katlandığı baskı ve sefaleti, toplama kamplarındaki binlerce insanı, hapishanelerdeki işkence ve ölümleri, kaybolan veya suikaste uğrayan dini liderleri görmüyor.
Özbekistan''ı "bölgesel güç" haline dönüştürmeye çalışan Kerimov, son Moskova ziyareti sonrasında bu planında ciddi değişiklikler yapmak zorunda alacak. Dış politikadaki teslimiyeti içeride geniş halk kitllerin rahatsızlığı, silahlı İslami Hareket''in oluşturduğu tehdit de eklenirse, Kerimov''u zor günlerin beklediği söylenebilir.
