BOTAŞ yani Türkiye’nin doğalgaz tedarikinden sorumlu kurum geçtiğimiz Perşembe günü Gürbulak-Ağrı giriş noktasından sağlanan doğalgaz arzının, İran tarafındaki doğalgaz iletim hattında meydana gelen arıza nedeniyle bugünden itibaren 10 gün süreyle yapılamayacağı açıkladı. Bu konunun etkilerine bakalım.
Türkiye’nin Karadeniz’deki doğalgaz keşfinin ne denli önemli olduğunun daha iyi anlaşıldığı günlerdeyiz. Her ne kadar bazı gelişmeleri çabuk unutsak da aslında çoğu kış mevsiminde İran kaynaklı olarak doğalgaz arzı sıkıntısına alışkınız. Bu bakımdan BOTAŞ’ın kısıntı protokolü kapsamında bazı müşterilerine gönderdiği kısıntı talimatı aslında arz-talep yönetimi sürecinde rutin bir uygulama. Yani panik yapmaya gerek yok. Ancak bazı sonuçları olacağı da aşikar.
Her ne kadar bazı medya organlarında BOTAŞ’ın kullanıcı birliklerine gönderdiği “GİZLİ” yazılı gaz kısıntısı talimatının içeriği yer alsa da ben etik kurallar gereği burada detaylara girmeden “kısıntı” meselesinin etkilerini izah etmeye çalışacağım.
Doğalgaz hem sanayinin hem de elektrik sektörünün önemli bir girdisi. Özellikle sanayinin enerji girdisi olan doğalgazda yaşanacak olan kısıntının üretimi aksatacağı inkar edilemeyecek bir gerçek. Sanayicilerin hem yurtiçinde hem de yurtdışında taahhütleri var. Sanayi üretiminin en yüksek olduğu dönemleri yaşıyoruz. Doğalgaz kısıntısı ile beraber Ocak ayına ilişkin Sanayi Üretim Endeksi verisinde belirgin bir düşüş olacağını öngörmek mümkün. Benzeri şekilde İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı verisi de söz konusu kısıntı sürecinden olumsuz etkilenecektir. Diğer yandan 10 gün oldukça uzun bir süre. Bir ayın 3’te 1’i kadar bir zaman diliminde ihracata konu olan malların üretiminde düşüş yaşanacak. Bu düşüşün etkilerini de muhtemelen takip eden aylardaki ihracat rakamlarında göreceğiz.
Medyada gördüğüm kadarıyla değinilmeyen bir diğer konu da şu: BOTAŞ’ın talimatına uymayan işletmelere protokol gereği cezai işlem uygulanacak. Diğer yandan sanayicilerin ürün teslim taahhütlerini zamanında yerine getirememesinin de sözleşmeler ile tazminata bağlandığı durumlar var. Bu noktada sanayicinin iki cezanın miktarı arasında tercih yapmak zorunda kalacağı durumlar olabilir. Bu acı tecrübeden yola çıkarak sözleşmelerde genelde ihmal edilen “mücbir sebep” meselesinin önemini bir kez daha hatırlatalım.
30 Aralık 2021 tarihinde “Enerji verimliliği ve tasarruf ‘cari fazla’ için neden önemli?” başlıklı bir yazı kaleme almıştım. Orada da belirtiğim üzere 2020 yılında Türkiye yaklaşık 48 milyar metreküp, 2021 yılında da 60 milyar metreküp civarı doğalgaz ithal etmiş durumda. Diğer yandan hem küresel arz-talep koşulları hem de jeopolitik riskler enerji fiyatlarını yukarı itiyor. Yani her geçen gün Türkiye’nin enerji faturası artıyor. Bu bakımdan enerji tasarrufu ve enerjinin verimli alanlarda kullanılması meselesi sadece teknik değil aynı zamanda stratejik bir konu. Zira bugünlerde yaşadığımız üzere bazen ücretini en yüksek seviyeden ödemeye razı olduğumuz halde gaz tedarik etmek güçleşebiliyor.
