Küresel enflasyonist baskının yoğunlaştığı bir dönemden geçiyoruz. Buna ilave olarak içeride de özellikle kur kanalından genel geçişkenliğin fiyatlara çok hızlı bir şekilde yansıdığını gördük. Ancak hafta başından bu yana Dolar/TL’deki düşüş neredeyse %45’ler seviyesinde ve kur 18.30’lardan 11’in altına kadar sarktı. Peki hızla artan fiyatlar aynı hızla düşecek mi?

İlgili yazındaki çalışmaların ampirik bulguları firmaların fiyat artış ve azalışlarına verdiği tepkilerin asimetrik olduğunu gösteriyor. Yani fiyatlardaki hareket yukarı yönlü ise yansıması daha hızlı olurken aşağı yönlü hareketlerin yansıması genellikle daha yavaş oluyor. İktisadi literatürde buna “fiyat yapışkanlığı” adını veriyoruz.

Girdi maliyetlerinin dövizle belirlendiği sektörlerde kur yukarı giderken yapılan yukarı yönlü fiyat hareketlerinin kur düşmeye başladığında aynı hızda aşağı yönlü olmaması enflasyonla mücadelede etkinliği azaltan bir duruma neden oluyor. Elbette bunda Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi’ndeki (Yİ-ÜFE) artışın Tüketici Fiyatları Endeksi’nden (TÜFE) daha yüksek olmasının da etkisi var. Bu bakımdan belirli sektörlerde aşağı yönlü fiyat ayarlamalarının gecikmesi normal. Peki durum bazı sektörlerde ve ürün gruplarında yapılan fırsatçılık için bir bahane oluşturabilir mi?

Hemen bir üst paragraftaki soruya cevap vererek başlayım. Kesinlikle hayır. Zira yerel para ile girdi maliyetleri olan sektörlerin enflasyonist beklentiler dışında yapmış oldukları yukarı yönlü fiyat hareketlerinin izahı olamaz. Ancak bu noktada da devreye ilgili sektörlerdeki düzenleyici ve denetleyici mekanizmaların daha etkin bir şekilde görevlerini yapmaları gerekliliği karşımıza çıkıyor. Elbette serbest piyasa ekonomisinin koşullarına aykırı işlemlerden bahsetmiyoruz. Ancak zaten düzenleyici ve denetleyici mekanizmaların aynı zamanda serbest piyasa işleyişinin suiistimal edilmesinin önüne geçmesi için var olduğunu da unutmamak gerekiyor.

Kurların hızla yukarı gitmesi pek çok sektörde zamları da beraberinde getirmişti. Hatta kurun daha da yükseleceği beklentisi gelecekteki olası talepleri de öne çektiği için maliyet kanalından gelen fiyat artışlarına talep kanalından gelen baskı da eşlik etti. Ancak son bir hafta içerisinde Dolar/TL’de neredeyse %45’e varan bir düşüş yaşadık. Bu bakımdan fiyatlarda aşağı yönlü ayarlamaları görmek istiyoruz ve bu talebimizde de haklıyız. Öte yandan fiyat yapışkanlığı meselesinin bunu geciktirebileceğini de kabul etmeliyiz. Ancak kabul edilemeyecek tek şey fırsatçılar ve onların zaten haksız yere artırdıkları fiyatları bu kez aşağı yönlü revize etmemeleridir.