Son birkaç yazımda Libya’da son dönemde yaşananları özellikle enerji ve ekonomi boyutuyla izah etmeye çalışıyorum. Sahadan gelen bilgilerle yabancı medya organlarında çıkan haberler arasındaki tutarsızlıklar neden konunun detaylarının daha fazla işlenmesi gerektiğinin kanıtı niteliğini taşıyor.
Perşembe günü yayınlanan yazımda Hafter’in kaçak petrol satışını meşrulaştırabilmek için Libya’yı bölme planıyla ortaya çıkabileceğini ifade etmiştim. Ben yazıyı yayına gönderdikten saatler sonra İngiliz Guardian gazetesinin Libya’nın bölünmesine ilişkin haberi yayınlandı. Habere göre; ABD, ülkede kalıcı bölünmeye yol açacak adımları hayata geçirmiş görünüyor. Washington’un Fransa ve Mısır’la birlikte Birleşmiş Milletler’de girişimde bulunarak Libya’daki petrol kaynaklarından elde edilen geliri üçe bölmeyi planladığı görülüyor.
Bir önceki yazımda Libya’dan petrol ihracatının yasal zemininin Birleşmiş Milletler nezdinde tanınmış olan Ulusal Mutabakat Hükümeti ile yapılacak yasal anlaşmalarla sağlanabileceğini ve satın alınan petrollerin bedelinin Trablus’taki Merkez Bankası’na gönderilmesi gerektiğini ifade etmiştim. Ancak sahadan gelen bilgiler ise çok farklı. Zira başta Macron’un Fransa’sı olmak üzere darbeci Hafter’in kontrolündeki Sirte’den petrol alan ve bedelini Libya Merkez Bankası’na yatırmayan tüm taraflar uluslararası hukuka göre suç işliyor. Daha yalın bir ifade ile Hafter’in yaptığı petrol kaçakçılığına ortak oluyor.
Her ne kadar diğer ülkelere görece olarak Libya hidrokarbon rezervleri mütevazı sayılsa da Libya’nın geleceği açısından petrol ve doğalgaz gelirleri büyük önem arz ediyor. Maalesef şu anda Libya halkı bu gelirlerden mahrum edilmiş durumda. Hatta bu gelirlerin Libya halkının refahı için kullanılması gerekiyorken Hafter’in kaçak yollarla bazı AB ülkelerine sattığı petrolün geliri silah, mühimmat, çatışma, kan ve ölüm olarak geri dönüyor. Libya Ulusal Petrol Şirketi (NOC) Başkanı Mustafa Sanalla da Libya halkının petrol gelirlerinden mahrum kalmasının sakıncalarına dikkat çekerken Libya ekonomisini düzeltmenin ve iç savaşta harap olan altyapının yeniden imarının yolunun uygulanan ambargonun kaldırılması ve Rusların petrol sahalarını işgale son vermeleri ile mümkün olacağını söylüyor.
Libya’da hali hazırda pek çok ülkenin asker bulundurduğunu biliyoruz. Bunun dışında devlet dışı aktörler olarak niteleyebileceğiniz silahlı gruplar da var. Hatta bunların bir kısmı da özel askeri şirketler olarak tabir ettiğimiz paralı askerlerden oluşuyor. Açıkçası bölgedeki en büyük tehlikeyi de bu özel askeri şirketler oluşturuyor. Kontrolü ve iletişimi zor olan bu grupların amaçları arka planda bağlı oldukları istihbarat örgütleri tarafından belirleniyor. Dahası, sahadaki petrol ve doğalgaz rezervlerinin nasıl kullanılacağı, kimler tarafından ticarileştirileceği ve açık denizlerdeki sondaj faaliyetlerini hangi şirketlerin üstleneceği gibi konulara bakılırsa bu özel askeri şirketlerin arkasında bazı küresel enerji şirketlerinin olabileceğini ve bu özel askeri şirketlerin söz konusu enerji şirketleri tarafından fonlanıyor olma ihtimalini de gözden kaçırmamak gerekiyor.
Libya bu günlerde üretim kapasitesinin çok altında petrol üretiyor. Aynı durum doğalgaz için de geçerli. Dahası açık denizlerdeki potansiyel petrol ve doğalgaz rezervleri de devreye girerse 2011’den bu yana bloke edilen bir aktör enerji piyasalarına yeniden dönmüş olacak. Kuşkusuz bu durum başta Mısır ve Rusya olmak üzere pek çok ülkeyi tedirgin ediyor. Mesela Türkiye, geçmişte petrol ithalatındaki payı yüzde 20’lere çıkan Libya’dan petrol alamayınca rotasını Rusya’ya ve Kazakistan’a çevirmek zorunda kalmıştı.
