Başlığı yanlış okumadınız. Bugün size çıkarılan bir tebliğin gün sonunda nasıl faiz artışına neden olduğunu izah etmeye çalışacağım.
18 Kasım 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Kamu Haznedarlığı Genel Tebliği” baz alınarak hazırlanan ve 08.12.2016 tarihli Resmi Gazete’de güncellenen tebliği inceleyerek başlayalım. Söz konusu tebliğin amacı; Kamu kurumlarının mali kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ve izlenebilmesini teminen Kamu Haznedarlığı uygulamasına ilişkin esas ve usulleri belirlemek olarak açıklanmış. Bu kapsamda da bazı düzenlemeler var. Bu düzenlemelere göre (5. Maddenin 1. Fıkrası); Hazine Müsteşarlığı dışında kalan genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri; kendi bütçeleri veya tasarrufları altında bulunan her türlü mali kaynaklarını TCMB veya muhabiri olan bankada açılacak TL cinsi vadesiz hesaplarda tutmakla yükümlü hale getirilmiş. Dahası aynı düzenlemeye göre; genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri dışındaki kurumlar kendi bütçeleri veya tasarrufları altında bulunan her türlü mali kaynaklarını “kamu sermayeli” bankalarda açtıracakları hesaplarda (vadeli/vadesiz, döviz/TL) değerlendirmek zorunda.
Tebliğ çok detaylı hazırlanmış. Kurumların mali kaynaklarını hangi araçlarla değerlendireceğini de belirleyen hükümleri var. Biz burada çok detaya girmeyelim zira esas konumuz farklı. Ancak kamu kurumlarının mali kaynaklarını katılım bankaları da dahil olmak üzere kamu sermayeli bankalarda değerlendirmesi yükümlülüğü bu tebliğ ile düzenlenmiş durumda. Buraya kadar her şey normal. Benim dikkatimi çeken konu ise aynı tebliğ ile “kaynakların değerlendirilmesi ve nemalandırılması” hususunda yapılan düzenleme.
Söz konusu tebliğin 6. Maddesi aynen şu şekilde: “Kurumların mevduat ve katılma hesabı olarak değerlendirmeyi öngördükleri mali kaynakları için uygulanacak vadeli mevduat faiz oranı ve katılma hesabı beklenen/tahmini getiri oranı, Ek 1’de yer alan ve ilgili vadelere karşılık gelen oranlardan daha yüksek olamaz.”
Ek 1 şu şekilde.
Kafanız karışmasın. Tebliğ diyor ki; eğer kamu kurumu elindeki mali kaynağı 270 gün ve üzeri vadeli olarak kamu bankasında değerlendirmek isterse buradan alacağı faiz; TCMB tarafından en son açıklanan bankalarca Türk Lirası üzerinden açılan 1 yıla kadar vadeli mevduatlara uygulanan ağırlıklı ortalama faiz oranının üzerinde olamaz. Eğer bu vade 180-269 gün arası olursa piyasadaki faizin yüzde 95’ini geçemez. Yani kamu kurumlarının elindeki mali kaynak kamu bankalarında değerlendirilirken belirlenecek faiz oranı piyasa faizine endekslenmiş. Geçtiğimiz yazılarda kamu bankalarının mevduat yarışına girerek piyasa faizlerini nasıl artırdığını anlatmıştım. Dolayısıyla görünen o ki; kamu bankalarının da içinde olduğu mevduat yarışı bir yandan piyasa faizlerini yükseltiyor, öte yandan kamu mali kaynakları da bu faiz artışında kullanılmış oluyor.
Yukarıdaki basitçe anlatmaya çalıştığım şekilde işleyen mekanizmanın gözden geçirilmesinin son dönemdeki “yüksek faiz” tartışmalarına da faydalı olacağı aşikar. Peki, tebliğe konu olan bu kamu kurumlarının ellerindeki mali kaynakları için kamu bankalarından faiz alması ne işe yarıyor? Bu kaynaklara kamu bankaları faiz ödemese, onun yerine kamu bankaları bu kaynağı üretim ve istihdam artışı yapacak projelere “sıfır faiz” veya çok daha düşük bir faiz oranı ile kullandırsa ekonomi için daha faydalı olmaz mı? Bu şekilde kamu bankaları daha uygun koşullarda kaynağa ulaşmış olmaz mı? Peki bu kaynakların ne kadarı kamu “katılım” bankalarında?
Özetle; Türkiye’de aslında yapılacak basit düzenlemelerle çok daha iyi sonuç alabilecek imkanlar mevcut. Burada atılacak adımlar ile bir taraftan kaynak yaratmak ve faizleri düşürmek diğer taraftan geri kalmış katılım bankacılığını desteklemek mümkün görünüyor. Elbette o kadar basit değil ancak biraz düşünerek, çalışarak ve araştırarak mekanizmalar geliştirmek mümkün. O halde; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ısrarla altını çizdiği ve “bürokratik oligarşi” olarak nitelendirdiği yapıların kendilerini yenileme zorunluluğu yeni dönemle beraber daha da artacak.
