Dünü araştırmak ve derinleştirmek, bugünü değerlendirmek ve genişletmek, yarını planlamak ve aydınlatmak, sağlıklı bir özeleştiri ortamının oluşturulmasına bağlıdır. Çuvaldızı dostlarına, iğneyi düşmanlarına batırmayan toplumlarda, ekonomik, siyasal ve kültürel hayat yeni boyutlar kazanmaz. Özeleştiri yapmasını bilenler, başarısızlıkların sorumluluğunu, düşmanlarına yüklemezler. Özeleştiri kalem gibi, iki uçludur.
*
Çuvaldızı dostlarına, iğneyi düşmanlarına batırarak, özeleştiri yapmasını bilen toplumlarda, binbir düşünce yarışır, binbir eylem yapılır. Özeleştiri hem düşünceyi, hem de eylemi kanatlandırır. İnsanlar sorunların kaynağındaki sorumluları ararken, bir parmaklarıyla karşısındakileri gösterilirken, üç parmaklarıyla kendilerini gösterirler. Bu yüzden, her eleştiri, sütten beyaz, baldan tatlı olmalıdır.
Nasıl arının bal yapması arının ödülü ise, insanın özeleştiri yapmasının ödülü de özgünlüktür. Özeleştiri alanının sınırlarının, genişletilmesine parelel olarak, özgünlük alanı, büyük canlılık kazanır. Özgünlüğün özendirildiği her toplumda, binbir düşünce doğar, binbir eylem yarışır. Özeleştiriyle gelen özgünlüğün gücü, herkesin aynı olguya bakıp, farklı yüzler görmesinden kaynaklanır.
*
Özeleştiriye verilen önem, özgünlüğe verilen önemdir. Özeleştirinin olmadığı toplumlarda, özgürlük olmadığı gibi, özgünlük de olmaz. Yönetenler özeleştiri yapmazlarsa, yönetilenler, hiçbir zaman kendilerinde eleştiri yapacak gücü bulamazlar. Demokratik toplumlarda, özeleştiri, yönetim piramidinin tepesinden, eleştiri tabanından başlar ve birbirlerinin etkilerini büyütürler.
*
Farabi''nin ''Erdemli Devlet'' kitabında vurguladığı gibi: ''Bilgelik yöneticilerinin vazgeçilmez özelliklerinden biri olmazsa, devletler yöneticisiz kalırlar.'' Yöneticiler için bilgelik gibi, özeleştiri de ana özelliklerin başında gelir. İster kamu, ister özel, isterse gönüllü kurum ya da kuruluş olsun, yöneticiler özeleştiri yapmazlarsa, yönetilenler bütün kusurların kaynağını, kendilerinden önce, başkalarında ararlar.
*
Dünyanın her yerinde toplumlar, özeleştiri kültürünü zenginleştirerek, dönüşürler, dönüşerek özeleştiri kültürünü zenginleştirirler. Bunun için Anadolu''da, ''Her yöneticinin bir kusuru vardır, kusursuz yönetici olmaz'' denilir. Yönetenler yönetilenlerden, yönetilenler yönetenlerden sorumludur.
*
Yönetenler gece karanlığını, gündüzün aydınlığına dönüştürmek zorundalar. Güneş altında kimse kusurlarını gizleyemez.
*
Yönetimde kusursuzluğun yolu, özeleştiri yapmasını bilenlerle açılır.
*
Kusursuzluğu arayanlar, özeleştiriden korkmazlar.
*
Özeleştiri kusursuzluğa giden yolun kılavuzudur.
*
Bütün dünya için özeleştiri zamanıdır.
