1953’te başladı taktik hep aynıydı

Fotoğraf: Arşiv

Tahran’ın seçkin ailelerinden birinde dünyaya gelen Muhammed Musaddık, Paris ve İsviçre’de hukuk eğitimini tamamlamıştı.

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra siyaset sahnesine adım atan Musaddık, İran’da Şah rejiminin başlamasıyla birlikte yeniden sivil hayata döndü. 1944’te, ülkenin içinde bulunduğu sömürge şartlarına karşı mücadele etmek üzere yeniden siyasete atılan Musaddık milletvekili seçilerek Meclis’e girdi.

İngiltere’nin İran petrolleri üzerindeki mutlak hâkimiyetini eleştirmeye başlayan Musaddık, kısa zaman içinde büyük bir popülariteye ulaştı.

Halk desteği öylesine fazla idi ki, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi, 1951’de kendisini başbakan olarak görevlendirmek zorunda kaldı.

PETROL MİLLİLEŞTİ

Muhammed Musaddık, başbakan olarak ilk icraatını, İran petrollerini millileştirerek gerçekleştirdi.

İngiltere ve ABD’ye büyük şok yaşatan bu adımla, Musaddık’a destek zirveye çıkarken, İngiliz istihbaratı Amerikan istihbaratı CIA’yi İran’da bir darbe yapmak üzere ikna etti.

Böylece dikkatle hazırlanan bir plan uygulamaya kondu:

Tahran sokaklarının altını üstüne getiren

“protestocuların”

yarattığı bir kaos sürecinin sonunda, 19 Ağustos 1953 günü Başbakan Musaddık devrildi.

İran ordusu tarafından ev hapsine alınan Musaddık,
“karmaşayı önleyememek”
le suçlandı, ardından 1967’deki ölümüne kadar gözetim altında tutuldu.

YILLAR SONRA İTİRAF

Amerikan yönetimi, 1953’te Musaddık’ın başına gelenlerin bir CIA komplosu olduğunu ancak 2000 yılında itiraf etti.

Tahran sokaklarını karıştırmak için parayla tutulan çeteler, yine CIA ajanları tarafından yönlendirilerek Musaddık’ın devrilmesi sağlanmıştı.

CIA, hangi çetenin Tahran’daki hangi sokağı karıştıracağını bile haritalar üzerinde belirlemişti.

KIRILMA NOKTASI

İran petrollerini millileştirdiği için Muhammed Musaddık’ın bir komployla devrilmesi, İran halkıyla Batı arasında bugün de hâlâ devam eden uyuşmazlıkların başlangıcını teşkil etti.

ABD’den sınırsız yardım alan Şah’ın halka yönelik baskıcı tutumu ise, 1979’da İran Devrimi’ne giden yolu açtı.

Darbeler silsilesi

Sokakları karıştırmak için para dağıtmak, lobi faaliyetleriyle seçilmiş iktidarları gözden düşürmek veya rakip grupları çatıştırmak…

Doğrudan işgal dışında, ABD’nin yıllardır ülkeleri ele geçirmek için kullandığı başlıca yöntemler bunlar oldu.

Dünyanın dört bir yanındaki çok çeşitli siyasi çizgilere mensup iktidarlar, sırf Amerikan menfaatlerine uyum sağlamadıkları için alaşağı edildiler. Demokrasi söylemleri ise çoğu kez lafta kaldı.

#İran

#Muhammed Musaddık

#CIA

#ABD