ABD Doları'nın sepetteki diğer para birimleri karşısındaki değerini ölçen dolar endeksi 18 Ekim 2021 tarihinde 93,785 seviyelerinde iken 18 Ekim 2022 tarihinde %20 artışla 112 seviyelerine geldi.
Sepetteki paraların ağırlığı
Para Birimi Ağırlığı (%)
Euro %57,6
Japon Yeni %13,6
İngiliz Sterlini %11,9
Kanada Doları %9,1
İsveç Kronu %4,2
İsviçre Frangı %3,6
Tabii bu artış dünyadaki tüm para birimleri karşısında da ABD Doları'nın güçlenmesine neden oldu. Yılbaşından beri Avro; Türk Lirası karşısında %20 değer kazanırken, ABD Doları Türk Lirası karşısında %40 değer kazandı. ABD’deki faiz artışlarından sonra ABD 10 yıllık devlet tahvili faizleri %4’ün; 30 yıllık bireysel mortgage faizleri %6,75 üstüne çıkmış durumda.
ABD toplam kamu borcu 31 trilyon dolar seviyelerinde, ABD kamu borcunun ABD milli gelirine oranı %150’nin üstünde. ABD’de yaşayan halkın bireysel kredi borç toplamı 14 trilyon dolar, ABD’deki firmaların kredi borcu 10,5 trilyon dolar seviyelerindedir.
Kamu borcu+ firmaların borcu +bireylerin kişisel borçlarının toplamı 55 trilyon ABD Dolarının üstünde. Faizdeki 1 puanlık artış ilave 550 milyar ABD Doları faiz yükü demek. %5’lik faiz demek yılda 2,75 trilyon ABD Doları faiz ödemesi demek. ABD ekonomisi bu faizleri nasıl ödeyebilir? ABD halkı uzun süre bu faizleri ödemek isteyecek mi?
Diğer taraftan halen bütçe açığı yıllık 1 trilyon dolar, dış ticaret açığı yıllık 1 trilyon dolar civarında. Dolar endeksi yükseldikçe ihracatın düşmesine; ithalatın yükselmesine neden olacaktır. Bu tablo ticaret açığının daha da artmasına neden olacaktır. ABD’de faizler bu seviyede kalırsa kamunun 31 trilyon dolar borç için ödeyeceği yıllık faiz 1,2-1,5 trilyon dolar seviyelerine yükselir. Diğer taraftan 30 yıl vadeli konut kredisi ile 300 bin dolarlık ev alan biri %3 yerine %6,75 faiz ile borçlansa aylık taksitleri 1,200 doları seviyelerinden 1,650 doları seviyelerine yükselir. Evin alım maliyetini arttırdığı için kiralar da zamanla artar.
Amerika’da ekonomi uzmanları 6 aydır yapılan faiz artışlarına rağmen enflasyonun düşmediğini; faiz artışları devam ederse ekonomik küçülme ve resesyonun kaçınılmaz olduğunu söylüyorlar. ABD’deki mevcut ekonomik tablo resesyonun kaçınılmaz olduğunu gösteriyor. ABD bu resesyondan faiz arttırarak değil ancak faiz düşürerek çıkabilir. Bu durumda dolar endeksi de düşmeye başlar ve doların diğer para birimleri karşısında değer kaybı kaçınılmaz olacaktır. Enerji fiyatlarındaki denge sağlanır ve Ukrayna-Rusya savaşı bir noktada stabil hale gelirse Türkiye’de de ABD Doları'nın Türk Lirası karşısında değer artışı sınırlanacaktır.
