Şöyle bir düşününce ne kadar çok kitap olduğuna şaşıp kalıyor insan. Yazının icadından sonra insanlığın vazgeçilmezleri arasına giren yazılı eserler, kağıt sanayinin inkişafı ve matbaanın icadıyla çok daha önemli hale geldi. Küreselleşmeyle birlikte de bir köye dönüşen dünyamızın herhangi bir yerinde yazılan bir eser çok kolay bir şekilde dünyanın her yerini dolaşabilir hale geldi. Dünyayı dolaşan bu kitaplar içerisinde öyleleri var ki, dünyada adım atmadıkları bir yer kalmamış gibi. Pek tabii çocuk edebiyatı eserleri mevzumuz; bu yüzden burada sizin için seçtiğimiz, dünyanın en çok ülkesini gezmiş olan beş gezgin kitap, çocuk edebiyatı eserlerinden. En çok dile çevrilmiş ilk beş eseri sizin için bulduk.
LİSTE BAŞI KÜÇÜK PRENS
Küçük Prens’i bilmeyen, duymayan yoktur herhalde. Yazarı Antoine de Saint-Exupery, eminim bu novellayı yazdığında, bu küçük şeyin dünyada bu kadar büyük bir yer kaplayacağını ve dünyanın öbür ucundaki insanların bile gönlüne gireceğini hayal etmemiştir. Yazarımız 29 Haziran 1900 Fransa doğumlu ve Küçük Prens’i yazdığında 43 yaşındaydı. Yani Küçük Prens, 1943 yılında yazıldı ve şu anda 76 yaşında. Orjinal ismi ise “Le Petit Prince”dir. Küçük Prens o günden bugüne tam 310 dil ve lehçeye çevrildi. Özellikle de yayın haklarının kamuya ait olmasıyla bu sayı son hızla arttı. Ülkemizde de neredeyse basmayan yayınevi yok. Türkçeye ise ilk olarak 1953 yılında çevrildi. Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından çıkarılan Çocuk ve Yuva Dergisi’nde 13 sayı halinde tefrika edilen bu ilk çeviriyi Ahmet Muhip Dranas yaptı. Aynı yıl içinde Doğan Kardeş Yayınları’ndan çıkan Azra Erhat’ın Ayşe Nur müstearı ile yaptığı çevirisi ve Hüsnü Tabiat Matbaası’ndan çıkan Salih S. Uygur çevirisi yayınladı. Ayrıca Küçük Prens figürü birçok eşyada ve tasarım ürünlerinde kullanılarak dünyanın en çok bilinen karakteri haline de geldi. Şu bilgiyi de bir dip not olarak buraya bırakalım; Küçük Prens 2015 yılında da bir animasyonda rol aldı.
PİNOKYO İÇİN SAYISIZ BASKI
Küçük Prens’i, 240 dile çevrilmiş “Pinokyo” kitabı takip ediyor. Kitabın yazarı Carlo Collodi, 24 Kasım 1826’ta Floransa, İtalya’da doğdu. Kitabın Orijinal ismi Le Avventure Di Pinocchio’dur. Pinokyo, 1940 yılında Walt Disney’in onu bir sinema kahramanı yapmasıyla daha çok tanındı ve şu anda tam 240 dile çevrilmiş olarak, neredeyse dünyada gitmedik bir yer bırakmayan kitaplar arasında. Ayrıca 1972 yılında televizyonda yayınlanması için Japonlar tarafından bir çizgi filminin yapılması da Pinokyo’yu dünyanın en meşhur karakterleri arasına sokan bir etkendir. İlk yayınlanış tarihi 1883 yılından bu yana sayısız baskısı ve aynı zamanda film, animasyonu ve müzikalleri yapıldı. 136 yaşına rağmen hala genç, hala taze bir eser gibi tekrar tekrar okunan bu eser ilk önce, 1878 yılında bir çocuk gazetesinde tefrika olarak yayınlanmıştı. Ülkemizde de ilk çevirisi 1944 yılında Ragıp Önel tarafından yapıldı.
Pinokyo’yu, 176 farklı dile çevrilen, okuyan her çocuğu maceralara atılmaya teşvik eden kitap “Alice Harikalar Diyarında” izliyor. Lewis Caroll mahlasıyla İngiliz yazar Charles Lutwidge Dodgson’ın yazdığı eserin kahramanı Alice gerçek hayattan alınmış bir karakter. Kitabın orijinal adı Alice’s adventures in wonderland. Alice Harikalar Diyarında kitabı da Pinokyo ve Küçük Prens gibi sayısız defa basılmış ve oldukça fazla sinema filmi ve animasyonları yapılmış bir eser. Yazarı, Charles Lutwidge Dodgson 1832 yılında Cheshire, İngiltere’de doğdu. Alice’nin maceralarını ilk kez 1862 yılında bir tanıdığının çocuklarına hikaye anlatırken yarattı. Kitap haline geldiğinde ise tarih 1865’ti. Bu demek oluyor ki Alice 154 yaşında. 154 yıldır dünyanın hemen her köşesini gezip, izler bırakarak maceradan maceraya atılmaya devam etti. Türkiye’deki ilk baskısı ile ilgili ulaştığım en eski baskı 1964 yılında, İyigün Yayınevi tarafından basılmış olan eserdi. Kitap, Leyla Soydaş ve Bilge Atasagun tarafından çevrilmiş. Alice Harikalar Ülkesinde, 1903’te Cecil Hepworth tarafından sessiz film olarak çekildi. Bu, eserin ilk film uyarlamasıdır. 2007 yılında Koreli besteci Unsuk Chin, Alice Harikalar Diyarında ve Aynanın İçinden romanlarından uyarlanan liberettoyu opera olarak bestelemiş ve eser ilk defa Münih Opera Festivali’nde seslendirilmiştir. Ayrıca üç perdelik bale olarak uyarlanmış, Ulusal Kanada Balesi tarafından ilk gösterimi 28 Şubat 2011’de gerçekleştirilmiştir.
ANDERSEN’DEN MASALLAR 184 YAŞINDA
Andersen Masalları’nı bilirsiniz değil mi: Kibritçi Kız, Güzel Prenses ve Bezelye Tanesi, Uçan Sandık, Parmak Kız, Küçük Denizkızı mesela. Hatırladınız mı? İşte birbirinden güzel masallarla dolu bu eser Andersen Masalları, Hans Christian Andersen tarafından yazıldı, 1835 yılında yayınlandı. Tam 184 yaşında yani. İlk baskıda tüm masallar yoktu. Yazar Hans Christian Andersen, 1805, Danimarka doğumlu. Fakir bir ailede doğmuş, zor günler yaşamıştı. Bu yüzden eserlerinde karamsar ve acıklı bir hava hissedilmektedir. 159 dile çevrilmiş olması sebebiyle dünyayı en çok gezen kitaplar listemizin dördüncü sırasına yerleşti. Listemizdeki diğer eserler gibi bu kitabın da birçok filmi, animasyonları ve çizgi filmleri yapıldı. Ülkemizde ilk basıldığı yılla ilgili yaptığım araştırmada bulduğum en eski baskı, Varlık Yayınları’ndan 1954 yılında, Muzaffer Reşit ve Tahsin Yücel çevirisiyle yayınlanan kitaptı.
JULES VERNE’İN HAYAL GÜCÜ
Denizler Altında Yirmi Bin Fersah isimli eser de dünyanın birçok yerini gezen eserler arasında. Tam 148 dile çevrilmiş olan Jules Verne’nin bu kitabı ilk kez 1870 yılında yayınladı. Kitap bir bilimkurgu romanıdır. Orijinal Adı, Vingt Mille Lieues Sous Les Mers’tir. Yazar Jules Gabriel Verne, 1828 yılında doğdu, kitabı yazdığında ise 42 yaşındaydı. Yazıldığı dönemlerde denizlerin altında olanlarla ilgili ne kadar bilgi sahibiydik varın siz düşünün. Bilim bu kadar ilerlememişti ve denizlerde olan bitenler hakkında bilinenler sınırlıydı. Jules Verne’nin hayal gücü mü desek, öngörüsü mü desek, eserlerinde o döneme ait olmayan bilgilerle yazdığı bu metinler son derece ilgi çekti ve kısa zamanda birçok kişi tarafından okunan, bilinen metinler haline geldi. Defalarca sinema filmi çekilen eserin ilk kez sinemaya uyarlandığı tarih 1954. Jules Verne’nin eserlerinin Türkçeye çevrilip yayınlanmasının geçmişi 1875 yılını bulur. Harf Devrimi’nden sonra eserleri yeni harflerle tekrar yayımlandı. En önemli Jules Verne çevirmeni, Ferid Namık Hansoy’dur. 1940’larda Jules Verne’in eserlerini çevirmeye başlayan Hansoy, yazarın elli eserini Türkçeye kazandırdı. Jules Verne, şahsen de dünyada kitapları en fazla dile çevrilen ikinci yazardır. İlerleyen zamanlarda Dünyanın en fazla yerlerini gezen eserlere devam edeceğiz. Keyifli okumalar dilerim.
