|

İnsanlığın gizemli tarihi

Farklı kültürlerin benzer noktalarından yola çıkarak insan davranışlarını, dini yönelişleri, şiddet olaylarını yorumlayan René Girard, modernizm öncesi toplumlara kadar uzanmaktadır.

Yeni Şafak ve
04:00 - 8/08/2018 Çarşamba
Güncelleme: 04:22 - 8/08/2018 Çarşamba
Yeni Şafak
​İnsanlığın  gizemli tarihi
​İnsanlığın gizemli tarihi

Dünyanın Kuruluşundan Beri Gizli Kalmış Sırlar, René Girard’la yapılan söyleşilerden oluşuyor. Daha önce, 2011’de René Girard’ın bir söyleşi kitabı yayımlanmıştı: Kültürün Kökenleri. Gizli Kalmış Sırlar’da da kültür konusuna sık sık girilip çıkılıyor. Kültür nedir, nasıl oluşur, dönüşümlerinin safhaları nelerdir gibi konular, René Girard’la yapılacak bir konuşmanın mutlaka uğranılacak duraklarındandır. Ayrıca Kültürün Kökenleri’nde de Gizli Kalmış Sırlar’daki konulardan birçoğuna değiniyor René Girard. Zaten o, bu konuların bir arada ele alınması gerektiğini vurgular. Fakat belli bir sırayla gidilmediğinde insicamın kaybolacağını, dolayısıyla hiçbir şeyin anlaşılamayacağını da belirtir. O yüzden Gizli Kalmış Sırlar’la Kültürün Kökenleri adeta birbirinin devamıdır veya birlikte ele alınması gereken kitaplardır diyebiliriz.

Aslında René Girard’ın bütün eseleri birlikte ele alınmalıdır. Onun edebiyat teorisiyle antropolojik araştırmaları adeta birbirini doğurmuştur. “Üçgen arzu” kavramında rahatlıkla “mimetik kriz” kavramını görebiliriz. Veya “günah keçisi” olayında “üçgen arzu”nun tetikleyici yönleriyle karşılaşırız. Romantik Yalan ve Romansal Hakikat diye Türkçeye çevrilen edebiyat teorisinde René Girard, roman kahramanları ve onların davranışları üzerinden antropoloji yapar. Aynı yöntemi Tevrat ve İncil’e uygular. Oradan şiir ve piyeslere uzanır. Mitler üzerinden gerçekleştirdiği fenomonolojik okumaysa hayret vericidir. Tabii etnolog, arkeolog, tarihçi, antropolog, sosyolog ve filozofların metinlerini de aynı titizlikle inceler. Yine de Girard’ın arayışı bitmez. O, “kutsal”, “şiddet”, “günah keçisi”, “mimetik kriz” gibi kavramlardan oluşan, adeta kendisinden önce hiç kimsenin kapısından girmediği bir anlam dünyasını keşfe çıkmıştır.

RİTÜELLER, YASAKLAR, ŞİDDET

Freud Totem ve Tabu kitabıyla bir ölçüde benzer konuları işlemiştir. Girard Şiddet ve Kutsal’da Freud’un kurduğu yanlış bağlantıları ortaya çıkarır ve onları eleştirir. Girard’ın keskin eleştirilerinden payını alan diğer filozof ise, Lévi-Strauss’tur. O da benzer konulara temas etmiştir. Fakat hiçbiri Girard kadar derinleşememiş, özellikle kültürün kökleri, ritüeller, yasaklar, kutsal, şiddet gibi konuları “günah keçisi”nin kurucu gücüyle işleyememiştir.

Her ne kadar Gizli Kalmış Sırlar, Girard felsefesine giriş niteliğinde diye sunulsa da, aslında öyle değil. Belki de Türkçe baskısında öyle değil demek lazım. Sonuçta Gizli Kalmış Sırlar bir söyleşi kitabı. Dolayısıyla her konu veya kavramı ayrıntılarıyla işlemesi mümkün değil. Ayrıca akıcı olması beklenir söyleşi kitaplarından. Akıcı da değil. Sebebi ise, sadece Girard’ın kavramlarını az da olsa bilen kişiler tarafından anlamlı bulunacak bir içeriğe ve işleyişe sahiptir. Diğer türlü yani Girard’ın temel eserleri bilinmeden okunduğunda bunaltabilir. Bunun farkına vardığından olsa gerek Girard, “Kitap baştan sona okunmadıkça, varsayım hakkında bir yargıya varılamaz.” der. Haklıdır Girard. Kitabın başında tartışılan kavramların, kitabın ortalarına doğru örnekler üzerinden açıklandığı görülür. Yine de uyaralım: Girard zorlu metinlerle uğraşmayı sevenler için, bulunmaz hazinedir.


ELEŞTİRİLERE YANIT

Gizli Kalmış Sırlar’ın en önemli yönü; Girard’ın kendine dönük eleştirilere cevap vermesidir. Kitap biraz da bu niyetle oluşturulmuş gibi. Soru soranlar, birincisi Girard felsefesine yapılan itirazları, ikincisi Girard felsefesinde belirsiz kalan noktaları, üçüncüsü ise Girard okuyucularının kafasında oluşan soruları dikkate almışlar. Öyle olduğu için Gizli Kalmış Sırlar hem Girard’ın diğer eselerini okumuşlar hem de okumamışlar için tekrar tekrar bakacakları bir kitap niteliğinde.

Kitapta soruları üç farklı kişi yöneltir. Türkçe basımda, bu kişilerin biyografilerine de yer verilseydi iyi olurdu diye düşünüyorum.

#​Dünyanın Kuruluşundan Beri Gizli Kalmış Sırlar
6 yıl önce