Nysa, Aydın iline 30 km uzaklıktaki Sultanhisar ilçesinin kuzeyinde bir antik kent. Derin bir boğazın iki yakasına kurulmuş muhteşem bir doğanın içinde iki ayrı şehir. MÖ 3. yüzyılın ilk yarısında kurulan Nysa antik kentinde kazı ve araştırma çalışmaları ise 1907’de Alman W. von Diest tarafından başlatılmış. Günümüze kadar ara ara devam eden çalışmalar sonucu, antik kentte Gerontikon (Yaşlılar Meclisi), Tiyatro, Gmynasium, Stadion, Agora, Kütüphane, Çarşı Bazilikası ve Sütunlu Cadde’nin bir bölümü açığa çıkarıldı. Açığa çıkarılanlar kentin eğtim, kültür ve sosyal hayatta ne kadar ileri olduğunu da kanıtlar nitelikte.
Nysa antik kentinin 2019 kazı çalışmaları ise kentin ana caddesi olan Sütunlu Cadde’de ve Mozaikli Yapı’da gerçekleştiriliyor. İş Bankası’nın desteği ile yapılacak kazı çalışmalarında, Nysa antik kentinin ana caddesi olan Sütunlu Cadde’nin doğu kesimi ortaya çıkarılacak ve belgeleme, koruma, onarım, envanter oluşturulması çalışmalarının ardından ziyarete hazır hale gelecek. Nysa Antik Kenti Kazı Başkanlığı’nı ise Ankara Üniversitesi, DTCF Arkeoloji Bölümü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Serdar Hakan Öztaner yapıyor. Çalışmaların Sultanhisar ve çevresinde sürdüğüne dikkat çeken Öztaner ile Nysa’yı konuştuk.
2012 yılından bu yana yürüttüğümüz araştırma ve kazı çalışmalarıyla Nysa antik kentinin doğu yakasındaki Forum, Çarşı Bazilikası, Sütunlu Cadde, Cadde 4B, batı yakasındaki Cadde 8B, Roma Villası, Erken Bizans Dönemi Kilisesi gibi yapılar saptanarak açığa çıkarılmaya başladı.
Söz konusu bu yapılarda halen bilimsel çalışmalarımıza devam ediyoruz. Çalışmalarımız arkeolog, sanat tarihçi, numismat, epigraf, mimar, konservatör, restoratör, antropolog, arkeometrist, jeofizik uzmanlarından ve öğrencilerden oluşan yaklaşık 25-30 kişilik bilimsel ekip ile Sultanhisar ve çevresindeki Malgaçemir, Eskihisar, Kavaklı köylerinden gelen 30-35 işçiyle yürütüyoruz.
Nysa antik kentini özel kılan farklı özellikleri üç ana başlıkta sayabiliriz. Birinci başlık; Roma Mimari ve Mühendisliğinin Harikası Nysa: Aydın / Cevizli - Mesogis Dağı eteklerinde kurulmuş olan kentin topografyaya uyumlu bir şekilde sel sularının açtığı vadiye inşa edilmiş yapıları, tiyatrosu, özellikle stadionu, tüneli ve üç köprüsü, Roma mimari ve mühendisliğinin en güzel örnekleri çarpıcı bir şekilde görülüyor. İkincisi; Eğitim ve Kültür Kenti Nysa: Kentte eğitim amaçlı kullanılan yapılardan biri genç erkeklerin eğitildiği Gymnasium, diğeri ise Anadolu’nun iyi korunan örneklerinden biri olan Kütüphane’dir. Antik Dönemin ünlü Coğrafyacısı, Amasyalı Strabon eğitimini bir dönem Nysa’da gerçekleştirmiş olduğundan söz etmektedir. Üçüncü ve son olarak da , Dionysos’un Kenti Nysa: Mitolojide Hermes, çocuk Dionysos’u büyütmesi için Nysa Dağının perilerine emanet etmiştir. Nysa’lılar inşa ettikleri tiyatronun sahne binasının podyum frizlerinde, Nysa tanrısı olan Dionysos’un yaşamından kesitlere yer vermişler.
Kazı, belgeleme, koruma, onarım ve restorasyon gibi tüm arkeolojik çalışmaların yürütülmesinde öncelikle deneyimli ve becerikli bir ekibin varlığı ile zamanın ve yeterli maddi desteğin olması çok önemli. Nysa kazılarında sözü edilen tüm bu komplike ve zahmetli görülen işler sistemli bir şekilde, düzen içerisinde başarıyla yürütülüyor.
SOSYO-KÜLTÜREL SEVİYEYİ YANSITIYOR
Gymnasion, Kütüphane dışında kentteki 12.000 kişilik tiyatro, stadion (stadyum), agora (çarşı), yaşlılar meclisi, hamamlar, forum (devlet agorası) , çarşı bazilikası (kapalı çarşı-mahkeme) gibi Roma Döneminde inşa edilmiş olan tüm bu yapılar Nysa’lıların sahip olduğu sosyo-kültürel seviyeyi en iyi şekilde yansıtıyor. Nysa kentinin sosyal, kültürel ve ekonomik yaşantısının renkleri olarak günümüze ulaşmış olan bu yapılar kentin tarihi, siyasi ve dini yaşantısı hakkında önemli bilgileri sunuyor.
İlk kez 2013 yılı çalışmalarıyla açığa çıkarmaya başladığımız, doğu-batı yönünde uzanan MS. 2. Yüzyıla tarihlediğimiz sütunlu cadde 9.5 m genişliğiyle kentin en geniş caddesi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Nysa Kazı Başkanlığı ve Türkiye İş Bankası tarafından imzalanan destek protokolüyle Türkiye İş Bankası 2019-2023 yılları arasında Nysa Antik Kenti’nin ana caddesi olan Sütunlu Cadde’nin doğuya doğru devamının araştırılmasına yönelik kazı, belgeleme, koruma, onarım ve anastylosis çalışmalarına destek verecek. Nysa kazılarına verilen destekle 2019 yılı kazı çalışmalarımız kapsamında 4x11 m. ölçülerinde, yaklaşık 3.5 m derinliğinde, toplam 24 m uzunluğunda altı adet açma açılmıştır. Bu sondajlarda deprem sonucu cadde döşemesi üzerine devrilmiş caddeye ait çok sayıda sütun, arşitrav, friz, sima blokları ele geçti.
Nysa’daki kazı çalışmaları ile kentin merkezi ve çok önemli yapıları açığa çıkarıyor. Gelecekte Nysa tarihi ve kent planlaması, mimarisi hakkında daha çok bilgiye ulaşacağımızı düşünüyorum. Kentte yürüttüğümüz kazı ve restorasyon çalışmaları ile, Roma Döneminin, Afrika ile birlikte en büyük eyaleti olan Asia Eyaletinin önemli ve zengin kentlerinden olan Nysa’nın her açıdan tanınırlığının artacağına ve hak ettiği yeri alacağına eminim. Böylece gelecekte, Nysa’nın tanınırlığının artmasıyla ülkemiz ekonomisine, kültür ve turizm hayatına daha fazla katkı sağlayacağına olan inancım tam.
HEYECANIMIZ AYNI
- Kazı çalışmalarını büyük bir titizlikle yürütüyorsunuz. Geçen yıl mozaik bir taban ortaya çıktı. Sizi bu çalışmalarda en çok ne heyecanlandırdı?
- Çok teşekkürler, geçen yıl kentin batı yakasındaki yerleşim yerlerini araştırmak için gerçekleştirdiğimiz kazı çalışmalarında mozaik taban döşeli 7x11 m ve 4x24 m ölçülerinde iki büyük mekanın varlığını saptamak, bunların ait olduğu yapıyla ilgili araştırmaları yürütmek, mozaik döşemenin motiflerinden yola çıkarak tarihlendirme ve restitüsyonlarını yapmak çok heyecan vericiydi. Mozaikli yapıdaki çalışmalarımıza bu yıl da aynı heyecanla devam ediyoruz.
