Lacivert Sürgün, Halil İlteriş Kutlu’nun ilk şiir kitabı. Unuttuğumuz bir zamanın, yaşamadığımız bir dünyanın duygusunu ve o duygunun rengini, sesini, biçimini, ahengini taşıyor günümüz şiirine Kutlu. Şiirlerini Agâh Cemil Müstearıyla Edebiyat Ortamı dergisinde yayımlamaya başlayan şairin adını ilk duyduğumuzda bir Servetifünun şairinin ruhu mu dolaşıyor aramızda derken, kısa bir süre sonra anlaşılmıştı kim olduğu. Doğrusu, Agâh Cemil adı da yabana atılacak bir şair adı değildi, her ne kadar geçmişi çağrıştırsa da... Üstelik, bu şiirlere de yakışan bir isimdi. Her neyse, şairin tercihi muteberdir bizce.
Lacivert Sürgün’ü birkaç kez okudum. Biçimiyle, imgesel örgüsüyle, sesiyle, ahengiyle hepsi güzel şiirler. Halil İlteriş Kutlu, bu kitabıyla poetik yapıyı çözmüş bir şair olarak adım atıyor şiir dünyamıza. Bütün bir medeniyet tarihi, bütün bir tasavvuf tarihi, dinler tarihi damıtılmış adeta bu şiirlerde. Bu yüzden olsa gerek, oldukça yoğun bir yapısı var şiirlerin. Bu yoğun yapının kendi dünyasına girmek çok zor. Bir bilgilenme hazırlığı yapmadan bu şiirlerin dünyasına girmek, imkânsızmış gibi geldi bana. Üstelik, bugünün dünyasına da kapılarını sıkı sıkıya kapatmış görünüyor ilk bakışta. Şiirlerin temel aldığı olgulara, olaylara ve değerler manzumesine vakıf olanlar için sorun yok. Onlar için şiirin kapıları sonuna kadar açılır ve bugün esamisi okunmayan bir dünyada gizemli bir yolculuğa çıkabilirler. Oysa, kültür tarihine, dinler tarihine, tasavvuf bilgisine, felsefe bilgisine vakıf olmayan şiir okurunun işi oldukça zor. Geçmişe dair yaşanmışlıkları, rivayetleri, menkıbeleri, tarihi olayları, kişileri bilmiyorsanız bu şiirlerin dünyasına girmekte zorlanabilirsiniz. Sözgelimi, şu sözcüklerin okurun belleğinde bir karşılığı yoksa, okur için bu şiirler bir muamma olmaktan öteye geçmez. İbelin, Çetr, Seferdî, Fransisken, Beatric, Debîr, Ares, Zehhâr, Bâb-ı Ferdecân, bu sözcüklerin her biri ansiklopedilerde birer madde başlığı. Örneğin Fransisken, Hırıstiyanlığın yoksullukla terbiye edilmesine inanlardan oluşanların kurduğu tarikatın adı. Beatric, İlâhi Komedya’da geçen, Dante’yi Dante yapan kadının adı. Ferdecân, İbn Sina’nın hapsedildiği kalenin adı...
OKUR NASİBİNİ ALACAK
İyi de bir şiir kitabı da ansiklopedi karıştırılarak okunmaz ki... Kutlu’nun, tıpkı Attila İlhan’ın yaptığı gibi kitabın sonuna meraklısına notlar mı der, açıklamalar mı der, bir şekilde, okurun şiirle ünsiyet kurmasına yardımcı olacak bir şeyler eklemesi gerekirdi bence. Şiirini tarihî, dinî, felsefî kavramlar üzerine kuran şair, bu kavramları günümüz insanının algısına sunmaktan ziyade, yine bir döngü içinde kendi çağlarının insanına yönelik bir söyleme dönüştürmüş. Şunu da belirtmekte yarar var. Her şeye karşın iyi şiir, okuruna mutlaka bir şeyler söyler. Yukarıda sözünü ettiğimiz konularda malûmat sahibi olmayan okur da Lacivert Sürgün’den şiir nasibini alacaktır kuşkusuz. Bunu, şuna inandığım için söylüyorum: Sözcüklerin feraseti, insanın ferasetinden kat be kat fazladır. Bu şiirleri okurken uzmanlık alanımın birikimi işimi kolaylaştırdı ve bu birikimin yardımıyla kendimi birden bir rüya ve gizler âleminde buldum adeta. Aşklarıyla, inançlarıyla, savaşlarıyla kendilerine özgü dünyalar kurmuş şair, filozof, mutasavvıf, devlet adamı gibi kültür tarihinde yerini almış kişilerin, olayların dünyasında gezdirdim kalbimi. Dante’ye, Şebüsterî’ye makamlarında nazar kıldım: Şebüsterî’den mülhem efkârımızı / Seyreyledik üç başlı temaşa ile / Hem kalemdi her biri / Mürekkebi alevden / Yazdılar, / Sırtlarında yemin kırbacı / Nun ile be’nin ismini tersten.
Lacivert Sürgün’ün hem sezgi gücü güçlü, hem de kültürel donanımlı okuyuculara ihtiyacı var. Şiirlerin Semerkant’tan Endülüs’e uzanan geniş coğrafyası bunu gerektiriyor. Son yıllarda özlemini çektiğimiz, kültürel derinliğe sahip şiir kitaplarından biri oldu Lacivert Sürgün.
