Radyodan Walter Benjamin’in sesini duymak, heyecan verici olurdu. Ama bu artık mümkün değil. Çünkü kayıtların hiçbiri arşivlenmemiş. Benjamin de radyo oyun ve metinlerini 1933’te Almanya’yı terk ederken yanına alma gereği duymamış. Onları “…ekonomik gerekçeler haricinde bir önemleri yok.” diye nitelendirmiş. Fakat cümlenin devamında “artık geçmişte kaldılar.” diye belirtmeyi de unutmamış. Kahır dolu bir cümledir: “artık geçmişte kaldılar”. Belki de imkân olsaydı, Walter Benjamin bu metinlerinin üzerinde tekrar çalışıp, kitap olarak yayımlamak isterdi. Bilemiyoruz. Metinler bir dizi tesadüf neticesinde bugüne kadar gelmiş: “Yanlışlıkla Pariser Tageszeitung (Paris Günlük Gazetesi) arşivine karışınca, 1945’te ancak bir sabotaj eylemi sayesinde imhadan korunmuştur.”
Walter Benjamin durup dururken radyo programları yazmıyor. Amiyane bir tabirle, maişet derdi nedeniyle böyle bir işe girişiyor. 1927 yılı diye tespit edilmiş, Benjamin’in ilk yaptığı radyo programının tarihi. Daha ilginç bir noktayı da belirteyim: Yazdığı seksenden fazla programın birçoğunu Benjamin kendisi seslendirmiş. Radyo oyunlarında rol almış. Ve bu işi, yani hem program yazmayı hem de seslendirmeyi altı yıla yakın yapmış.
Radyo Benjamin’deki metinler, tüm bunlar hesaba katıldığında daha da merak uyandırıcıdır. Kitap, Benjamin’in yazma serüvenini merak edenler için de, tam bir başvuru kaynağı. Çünkü Radyo Benjamin’de Benjamin bütünüyle bir yazar olarak karşımıza çıkar. O, burada bir sosyolog, filozof, kuramcı veya psikolog değildir. Aslında hepsidir. Ama hiçbiri olarak elini kaleme uzatır. Çünkü hitap ettiği kitle, çocuklardan oluşur. Sosyolojiden anlayan, filozoflardan haberdar olan bir kitleye seslenmemektedir. Ve dünyanın en zor işidir, çocuklar için yazmak. Çünkü çocuklara yazmak için hem her şeyi bilmek, hem de hiçbir şey bilmemek gerekir. Her şeyi bileceksin ki, çocuklara neyden söz edeceğini bulasın. Hiçbir şey bilmeyeceksin ki, çocukların anlayacağı şekilde anlatabilesin. Benjamin, Radyo Benjamin’de bu zor işin üstesinden gelir.
Okuyucu Radyo Benjamin’i ilk on bir yazıdan sonra bırakmak isteyebilir. Bunun birinci nedeni; Benjamin’in aşırı özenidir. İlk yazılar olduğu için, daha doğrusu bu alanda Benjamin ilk defa kalem oynattığı için, yazıların üzerine fazla düşmüş, onlar üzerinde fazla çalışmış gibidir. Bu da yazıları biraz sıkıcı hale getirmiş. Bu ilk yazılarda Benjamin’in kalemi adeta ileride yazacağı iyi denemeler için alıştırma yapmaktadır; kendi dil ve üslubunu aramaktadır. İkinci sebepse, seçilen konular çok sıkıcıdır. Konular Berlinli çocuklar dışında hiçbir çocuğu ilgilendirmeyecek cinstendir. Ya da benzer konular, Benjamin tarafından bütün çocukların ilgisini çekecek şekilde işlenememiştir. Başlığından da anlaşılacağı üzere “Berlin Lehçesi”, “Berlin’de Kukla Tiyatrosu”, “Berlin Oyuncak Turu” gibi yazılar bir ölçüde ilgi uyandırsa da, “Borsig” veya “Pirinç İmalathanesine Bir Ziyaret” gibi fabrikaların anlatıldığı yazılar, tamamen okuyucuyu esnetecek cinstendir. Bu tür yazılara bakarak kitabı 116. sayfada bırakacak okuyucular, fazlasıyla yanılacaktır. Çünkü asıl, 116. sayfadan sonra Benjamin, radyo programları için ihtiyaç duyduğu yalın dil ve kıvrak üslubu yakalamaktadır. Bu sayfadan sonra Benjamin hem konuları ilginç vakıa ve kişilerden seçmeye başlar hem de bu ilginç konuları merak uyandırıcı bir şekilde işlemeyi başarır.
Yazıların bütüne bakıldığındaysa, Benjamin’in çocuklar için, uygun bir dil ve üslup bulmakta zorlandığını söyleyebiliriz. Bazı konular, çocuklar göz önünde bulundurulduğunda ağırdır. Benjamin, kuram yazılarında yaptığı gibi radyo programı metinlerinde de, ele aldığı konuların evveliyatını anlatmakla başlar, ilginç düşünceler ortaya çıkarır, bütüncül bakışını yazının başından sonuna kadar bırakmaz. Bu bütüncül bakış içinde, ayrıntılara iner. Ayrıntılara inmesinin nedeni; bütüncül bakış neticesinde elde ettiği fikirleri doğrulamaktır. Benjamin, sekizinci yazısından sonra, kendini kasmayı bırakır. Rahat bir şekilde yazar. Neredeyse onu yönlendiren şey, sadece bilgi, düşünce, imge, hatıra ve ses çağrışımları olur. Çağrışımların peşinden giderek çok akıcı, sade, seslendirilmeye müsait; bazılarında öykü, bazılarında masal, bazılarında ise portre denemesi tadı bulunan; tekrar tekrar okunacak estetik ve düşünsel derinlikte metinler ortaya çıkarır.
Radyo Benjamin’de Benjamin’i bütün yönleriyle bulmak mümkün. Onun araştırmacı, denemeci ve filozof yönleri radyo metinlerinde de kendini hissettirmektedir. Üstelik sade, yalın ve olabilecek en açık biçimleriyle. Hatta Benjamin’in felsefesini çözmekte zorlananlar için, Radyo Benjamin yardımcı kitap olarak da kullanılabilir. Benjamin’in çocukluğunu, hangi eğitim aşamalarından geçtiğini, sevdiği çocuk oyunlarını, çocukluğu döneminde yaygınlaşan oyuncakları, ilgisini çeken konuları, etkilendiği masalları merak edenler için de, fazlasıyla bilgi içermektedir Radyo Benjamin.
