Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu Sınırlı Referandum Gözlem Heyeti Başkanı Tana de Zulueta ve Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Heyet Başkanı Cezar Florin Preda, referandumla ilgili ön raporlarını dün düzenledikleri basın toplantısında skandal ifadelerle açıkladı.
- Ön raporun, aralarında terör örgütlerinin de bulunduğu 'hayır' cephesinin sosyal medyada başlattığı kara propaganda ve CHP ile HDP'nin hiçbir somut delili olmayan iddialarına dayanan tezlerini içermesi dikkat çekti. Sabah'ın haberine göre ön raporda özetle şunlar belirtildi: "Oy sayım prosedüründe son değişiklikler önemli bir güvenceyi ortadan kaldırdı. YSK'nın mühürsüz pusulalar hakkındaki kararı kanunla çelişkili. Ziyaret ettiğimiz sınırlı sayıdaki sandık referandum gününde düzenli ve verimliydi. Referandum genel olarak standartları tutturamadı, hukuki altyapı gerçekten demokratik bir süreç için yetersizdi.
- Ön raporun açıklanmasından sonra Zulueta ve Preda, soruları cevapladı. "İstediğimiz sandık başına gittik. Gözlemlemede bulanabildik" itirafında bulunan heyet üyelerine "CHP ve HDP referandumun iptal edilmesi gerektiğini, binlerce oyun YSK tarafından etkilendiğini ileri sürdü. Siz iptal edilmesi gerektiğini düşünüyor musunuz?" sorusu yöneltildi.
Zulueta şu cevabı verdi: "Yapılan itirazlar da raporumuzun içinde yer alacak. Bu itirazların nasıl ele alındığını da değerlendireceğiz. Nasıl kampanyaların yürütüldüğünü değerlendirdiysek, itirazların da nasıl ele alındığını da değerlendireceğiz. Referandumumun hukuk dışı olup olamadığına yönelik bir şeyler söylemek üzere bulunmuyoruz. Referandumun uluslararası standartlara uygun olup olmadığına yönelik sadece değerlendirip rapor hazırlıyoruz. Geleceğe yönelik tavsiyelerimiz olacak. Özellikle yargı bağlamında bir takım uygulamalarla ilgili önerilerimiz olacak."
Preda da aynı soruyu şöyle yanıtladı: "Biz de açıklamamızda muhalefetin itirazı üzerine odaklanıyor. Şu anda böyle iyi bir analiz yapmak için yeterince zamanımız yok. Bazı açıklamalar nokta virgül içermez. Şu anda yetki alanımız değil bu. Hangi derecede burada sıkıntı var veya yok değerlendirme yetkisine sahip değiliz. Sadece gözlemci olarak burada bulunuyoruz. Referandum günü büyük sıkıntı yaşanmadığını söyledim. OHAL hiçbir zaman hukuk devletini gölgede bırakmamalıdır. Burada olmamızın nedeni de bu üç nokta."
Ön raporun açıklanmasından sonra Zulueta ve Preda,soruları cevapladı:
"Anadolu Ajansı'nın bilgi kaynaklarını sordum cevap alamadık. Partilerin paralel sayımları da vardı. Partilerin gerçek zamanlı olarak elektronik sistem aracılığıyla sonuçlara erişim olduğu söylendi. Bunun tüm partilere verilmesi gerekirken tüm partilere verilmediği bilgisine sahibiz. Bir ara bilgi akışının da kesildiği söz konusu oldu. 6 dakikalık bir kesinti oldu. Hayır Partisi'nin yaptığı başvurunun kabul edilmemesi raporumuzda. Türkiye'deki kayıtlı 92 partiden sadece 10 tanesi bu referandum kampanyasına katılabildi. Sivil toplum örgütleri de katılamadı. YSK'nın elektronik veri iletim sistemi ile ilgili olarak bu sistem denetime açık. Şu ana kadar bize aksi bir şey iletmediler. Bu konuda kaygıları varsa biz dönmeden bize de iletebilirler. Hepimiz referandum öncesi neler oldu biliyoruz. Belgelere sahibiz. Türkiye için geçerli olan belgeler var. Türkiye'de ne olup bitiyor çok dikkatli bir şekilde izledik, izliyoruz devam da edeceğiz. Farklı bilgiler var doğru. Herkesin farklı bilgileri var. Türk medyası seçim kampanyasındaki dengeyi etkiledi.
"Referandumda hile yapıldı mı?" sorusuna Zulueta, "Ön rapor bununla ilgili herhangi bir örnek vermiyor çünkü olduysa bile bunları rapor edemedik. Ülkede bulunduğumuz süre boyunca itiraz ve şikayetler bize geldiğinde değerlendirmeye çalışarak raporumuza dahil edeceğiz. Tavsiyelerde bulunuyoruz. AGİT'in, herhangi bir yaptırım yetkisi yok" diye yanıt verdi. Aynı soruya, Preda, "Burada hileden bahsetmiyoruz. Hiçbir bilgiye sahip değiliz. Farklı tarafların yaptıkları açıklamalar var. Şu anda bizde yok bilmiyoruz" diye yanıt verdi.
