BDDK, Mayıs ayından itibaren yürürlüğe girme üzere, koronavirüs salgını sürecinin ekonomiye, piyasaya, üretime ve istihdama olumsuz etkisini mümkün olan en az seviyeye indirmek ve bankaların ellerinde bulundurduğu kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasını sağlamak (zorlamak) amacıyla,
Aktif Rasyosu düzenleme kararı
almıştı.
BDDK’tan yapılan yeni açıklama ile, piyasa beklentileri doğrultusunda, Aktif Rasyo uygulaması 31 Aralıktan itibaren kaldırılacaktır.
Nisan ayındaki kararda
mevduat bankaları için AR değeri 100, katılım bankaları için 80
olarak belirlenmişti. Daha sonra bu değerler
10 Ağustos’ta sırasıyla 95 ve 75’e indirilmişti.
Dışarıdan bakıldığında bir matematik denklemi gibi duran
bankaların verdiği
krediler, himayelerindeki mevduatlar, aldıkları menkul kıymetler
veya Merkez Bankası ile yaptıkları takaslar (Swap) belirlemektedir.
AR denklemini belirleyen parametrelere bakıldığında; bankaların elindeki menkul kıymetlerin miktarının 0,75 ile, TCMB ile yapılan swap işlemlerinden elde edilen değeri 0,5 ile ve yabancı para cinsinden mevduatları 1,75 ile çarpılması isteniyor.
Basit bir dört işlem olan AR’nin büyük çıkması, ya da 90’a yaklaşması için
payda yer alan krediler, menkul kıymetler veya TCMB swap işlemlerinin büyümesi gerekiyor.
için ise
ya da
yabancı para cinsinden mevduatlar kısılmalı.
BDDK, AR’yi tutturamayan bankalara formüle aykırılık oluşturan tutarın yüzde 5’ine kadar
kesileceğini ve bu cezanın 500 bin liradan az olmayacağını duyurmuştu.
Bu hesaplamanın yürürlüğe girmesiyle
döviz mevduatındaki büyümenin frenlenmesi,
bankaların topladığı
döviz mevduatını swap yaparak TL’ye çevirmesi
ve
bankaların kaynaklarını kredi olarak vermesinin hedeflendiğini
görmekteyiz.
Düzenlemeyle döviz mevduat artışları devam etmiş, mevduat faizlerinde bir geri çekilme görülmüş (mevduatlarda Haziran ayında ortalama faizler yüzde 7 seviyesine kadar düşmüş), takip eden dönemde normalleşme adımlarının gelmesiyle de yönünü yukarı çeviren mevduat faizleri yeniden çift haneleri görmeye başlamıştır.
AR oranını tutturabilmek için bankalar özellikle tüketici kredilerini arttırma yoluna gitmiş, ticari krediler önceki trendini korumuştur.
Bankalar kredi verirken risklerini arttırmamak için
kredibilitesi yüksek, sorunsuz müşterilerine ek kredi önermiştir.
Bu yaklaşım bankaları ister istemez açılacak ya da yenilenecek olan krediler için
daha düşük faiz teklifine
zorladı.
Buna karşılık bazı bankalar AR oranını yakalayabilmek için yeni ve daha
yüksek riskli müşterilere yöneldi
ve bu da risk artışıyla sonuçlandı. Böylece AR uygulaması ile
kredi faizlerinde düşüş yaşanırken, kredilerin geri dönme risklerinde artışa neden olmuştur.
AR uygulaması sonuçta BDDK’nın kuruluş gerekçesi olan
bankacılık kesiminin riskini azaltma amacına ters bir uygulama
olarak devreye girdi.
AR daralma döneminde
bankaları kredi vermeye teşvik
eden bir uygulama oldu.
Ekonominin normalleşmeye geçiş sürecinde kaldırılarak
kredi büyümesinin makul seviyelere çekilmesine olanak sağlayacaktır
(aşırı kredi büyümesinin enflasyonist etkisi de net olarak görülmektedir).
BDDK bu hamlesi kısa vadeli kredilerin yolunu kapatacağı,
vade uzamasını destekleyeceği
söylenebilir.
Aktif Rasyo uygulamasının kaldırılmasının 31 Aralık tarihinden itibaren başlatılması bankalara
anlamına gelmektedir.
Ayrıca, normalleşme adımları çerçevesinde
bankaların elini rahatlatacak
(bilanço risklerini serbestçe yönetme imkânı)
Yine, bankaların daha çok mevduat tutmasına katkıda bulunacağı
(tasarruf artışı), kredi maliyetlerinin artacağı, ekonomik büyümeye ve istihdama olumsuz yansıyacağı
değerlendirilebilir.
Bu karar aslında
hükümetin enflasyonu birinci önceliğe alan,
büyüme ve istihdamın ikinci plana itildiği
anlamında da yorumlanabilir.
