Ekonominin ve ekonomi ile bağlantılı gelişmelerin her zamankinden daha önemli olduğu bir sürecin içinden geçiyoruz. Ekonomi güvenliği, ekonomik istihbarat, ekonomik savaş ve ekonomik saldırı gibi kavramlar artık günlük hayatın bir parçası haline dönüştü. Tabi söz konusu güvenlik, istihbarat, savaş ve saldırı gibi kavramlar olunca bu kavramlardan bahsedenlerin “komplo teorisyeni” yakıştırmasına maruz kalmaları an meselesi oluyor. Bu sebeple CIA arşivinden iki örnekle bu meselenin ciddiyetini göstermekte fayda var.
CIA BELGELERİNDE TÜRKİYE VE EKONOMİ
Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı CIA’nın uluslararası faaliyetleri ve pek çok ülkede darbe süreçlerinde aktif rol aldığına ilişkin yerleşmiş algının nedenlerini kendi arşivlerindeki belgelerden görebiliyoruz. Özellikle ekonomi içerikli olanların detaylarına baktığımızda hedef ülkenin zayıflıklarının tespitine yönelik yaklaşımı görmek mümkün.
Mesela 22 Aralık 1948 tarihli “Türkiye” başlıklı CIA raporunun 61. sayfasında dönemin Hazine Bakanı Şevket Adalan ile ilgili tutulan kayıtlar oldukça ilginç. Tüm hükümet yetkilileri ile ilgili detaylı bilgilerin yer aldığı raporda Adalan ile ilgili kısım şu cümleler ile bitiyor: “Mali konularda açıkça bilgili olmasına rağmen henüz olağanüstü yetenekler gösteremedi.”
Bir diğer örnek de Turgut Özal döneminden. Aralık 1984 tarihli “Türkiye: Nüfus Artışının Etkisi” başlıklı raporda Türkiye’de nüfus artışının olası ekonomik, toplumsal ve siyasi sonuçları değerlendirilmiş. Sonuç kısmı ise oldukça ilginç. Raporun son paragrafında “Bize göre Türkiye’nin liderleri demografik değişimin baskılarıyla başa çıkamazlarsa, demokrasiye yönelen evrimin en olası alternatifi; genç nüfustaki yüksek işsizliğin kargaşayı ve şiddeti yeniden ortaya çıkarmasıyla ordunun ‘kışlanın dışına’ çıkmasıdır. Ülkenin tarihi tecrübesi ve karşı karşıya kalacağı zorluklar ışığında, yüzyılın sonuna kadar bir askeri yönetim döneminin -belki de uzun süreli bir dönem- tekrarlanma olasılığı çok yüksek. İslami radikalizme doğru bir hareket gibi diğer alternatifler de düşünülebilir ancak bize göre pek olası değil çünkü büyük ölçüde ordunun onları bastırma gücünü ve iradesini elinde tutacağı neredeyse kesin” ifadeleri yer alıyor. Yani “ordu darbe yapar” diyorlar.
ABD-ÇİN EKONOMİK SAVAŞI
Pandemi öncesi dönemin en hararetli tartışma konularının başında ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşı geliyordu. Her ne kadar haber akışlarına yansıyanlar bunun ABD’nin Çin’e verdiği dış ticaret açığı kaynaklı salt bir ekonomik mücadele olduğu şeklinde olsa da esas meselenin hegemonik güç savaşı olduğunu biliyoruz. Dünyanın ekonomik ağırlık merkezinin batıdan doğuya doğru hareket etmesinin sonuçlarının sadece ekonomik değil aynı zamanda uluslararası siyaset ve güvenlik ile ilgili sonuçları olacağı aşikâr. Bu bakımdan konunun ekonomi ayağının diğer alanlara etkileri bilindiği için siyasi tedbirlerin yanı sıra ekonomik olarak da adımlar atılıyor. Bunun adı da ekonomik savaş. İşte yukarıda CIA’nın Türkiye örneği ile gördüğümüz üzere istihbarat örgütleri de ekonomik savaşta kullanmak üzere ekonomik istihbarat topluyorlar.
EKONOMİK BAĞIMSIZLIK VE EKONOMİ GÜVENLİĞİ
Ekonomik bağımsızlık kavramını kabaca bir bireyin veya ülkenin kendi ekonomik kaynaklarına dayanarak yaşamını devam ettirebilmesi şeklinde tanımlamak mümkün. Böylesi bir yaklaşım her ne kadar bireyler için halen geçerli gibi görünse de küresel ekonomik entegrasyonun bu denli yoğun olduğu bir dönemde ülkelerin ekonomik bağımsızlığı için daha fazla değişkenin bir arada olması gerekiyor. Bunun için de kritik kaynaklara erişimin sürekliliği yani arz güvenliği ile stratejik sektörlerin korunması ve desteklenmesi meselesi her zamankinden daha önemli. Ayrıca ekonominin dış müdahalelere karşı direncini de artırmak gerekiyor. Burada başarılı olabilen ülkeler de ekonomi güvenliğini yüksek oranda tesis etmiş oluyorlar. Bu bakımdan “ekonomik savaş” çağında ekonomi güvenliği olmazsa olmaz bir unsur olarak karşımıza çıkıyor.
