Covid19 pandemisinin ekonomi üzerindeki etkilerini yaşamaya devam ediyoruz. Ancak bir yandan da son döneme ilişkin açıklanan rakamlar, pandeminin ekonomi üzerindeki etkilerinin oluşturduğu olumsuz havanın yavaş yavaş pozitife döndüğünü gösteriyor. Hal böyle olunca da ekranlarda ve gazetelerde ekonomistlerin, ekonominin salgının etkilerinden çıkışının “V” mi yoksa “U” mu şeklinde olacağına ilişkin tartışmalarına şahit oluyoruz. Peki bu iki kavram neyi ifade ediyor?
Önce ekonominin pandeminin olumsuz etkilerinden çıkış senaryosuna ilişkin bu iki kavramın ne anlama geldiğini basit bir şekil yardımıyla izah edelim. Literatürde durgunluğa ve toparlanmalara ilişkin akademik bir sınıflandırma yok. Ancak ekonomistler anlatımlarını güçlendirmek için bu iki kavrama başvuruyorlar. Kavramlar isimlerini durgunluk dönemlerinde ekonomik verilerin oluşturduğu grafiklerin alfabedeki harflere benzeyen şekillerden alıyor. Mesela aşağıdaki grafiğin mavi çizgisinin bir ülkenin gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYİH) çeyrekler itibariyle seyrini gösterdiğini varsayalım.
Bu grafiğe göre ülkenin GSYİH’sı 2000 yılının son çeyreğinden itibaren hızlı bir şekilde küçülmüş, 2001 yılının ikinci çeyreğinde dip yapmış ve sonra dip noktasından hızlı bir şekilde toparlanarak yeniden büyüme trendini yakalamış. Bu seyrin hareketini de kırmızı çizgilerle izlediğimizde karşımıza “V” harfi çıkıyor. Bu “V” şeklindeki çıkış ise durgunluktan hızlı bir şekilde çıkıldığı anlamına geliyor. Bu durum “U” şeklinde bir çıkışa görece olarak istenilen bir durumdur. Çünkü “U” şeklinde bir çıkışta, GSYİH dibi gördükten sonra hemen çıkış yapamıyor ve bir süre daha küçülme devam ediyor. Bu durumu aşağıdaki grafikte gösterelim.
Türkiye’nin pandemi süresince ekonomide yaşadığı sıkıntılara ilişkin ekonomi yönetiminin aldığı tedbirler ve uyguladığı politikaların olumlu etkileri bazı göstergelere yansımaya başladı. Örneğin geçen haftalarda açıklanan Tüketici Güven Endeksi verisi Haziran’da 62,6’ya yükseldi. Sanayi üretimi Mayıs ayında aylık bazda yüzde 17,4 oranında arttı ve inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi aynı dönemde yüzde 12,5 yükseldi. Bu veriler Türkiye’nin pandemi sürecinin ekonomideki etkilerinden “V” şeklinde bir çıkışı başarabileceğine dair beklentileri artırıyor.
