Minyatür görsele olduğu kadar anlam dünyasına da hitap eden bir sanat. Savaş sahneleri, yemek sofraları, devlet ziyaretlerinin yanı sıra şiire kıssalara da yer veriliyor. Kimine göre hanedan dışına çıkamayan bir saray sanatı kimine göreyse her kitapta, ev duvarında görebileceğimiz bir süsleme işi. Bu dalda çeyrek yüzyılı geride bırakan Özbek sanatçı Kamol Mirzaev, sergi amacıyla ülkemizdeydi. Kendisiyle minyatürün tarihini ve önemini konuştuk. Sanata saygının, kıymet vermenin devam ettiğini ancak icra edenlerin sayısında düşüş olduğunu söyleyen Kamol Mirzaev, minyatüre başlama hikayesini şu sözlerle anlatıyor: “Özbekler ev içlerini minyatür boyamayla güzelleştirirdi. Eskiden bu daha çok yapılırdı ama şimdilerde epey azaldı. Duvarlara ve tavana serbest çalışmalar yapılırdı. Küçüken bir evin önünden geçerken pencereden, çalışan ustaları gördüm. Ben de yapabilir miyim diye düşündüm ve bu sanatın peşine düştüm. Minyatürde usta çırak ilişkisi çok önemlidir. İyi veya kötü ustasını bulan kişi, sanatın gerçek anlamına doğru yola çıkar.
TİCARET YOLLARI KÜLTÜR DE TAŞIDI
Minyatür sanatının doğuşunda İpek Yolu’nun önemine değinen sanatçı, “İpek Yolu’yla gelen kervanlar, bölgeler arası geçişlerde sadece yiyecek ve giyecek taşımıyordu. Devletler arasındaki kültürel etkileşim, ticaret yoluyla sağlandı. Çin’den, Orta Asya’dan getirilen kağıtların, kitapların süslenmesiyle birlikte hattatlık, nakkaşlık, minyatür sanatının gelişimi sağlandı” diyor.
Minyatür tarihinde Orta Asya’daki Hirat mektebinin önemine dikkat çeken Mirzaev, şöyle devam ediyor: “Bu sanatı, büyük alimlerin başlattığını biliyoruz. Minyatürün sırları çoktur. Araştırmalar günümüzde de devam ediyor. İslâm’da tasvire izin yoktur ama iyilik ve kötülüğün farklarını, güzel olanı anlatmak için minyatürü kullanıyoruz. Bir minyatür bir destan olmak üzere Topkapı Sarayı’nda örnekleri vardı. Bu sanatta perspektif yoktur. Tek boyutta meseleyi anlatmanız gerekiyor. Minyatürde anlam üzerine çalışıyoruz daha çok ve bu sanatı kültürün, iyiliğin, güzelin temsili olarak görüyoruz.”
BAZEN TARİHÇİ BAZEN EDEBİYATÇI OLUYORUZ
Çizim yapmanın işin kolay kısmı olduğunu belirten sanatçı “Minyatürde bir hikayeden yola çıkarsam 4-5 aydan 12 aya kadar zaman alabiliyor. Şu an yaptığım çalışma, bir senedir elimde. Bazen çok küçük bir minyatür oluyor ama derin anlamı sebebiyle hazırlık kısmına çok zaman ayırıyoruz. Örneğin devlet sırlarının, özel duyuruların yapıldığı meclisler oluyordu. Padişahlar döneminde yapılan bu gizli toplantıları resmetmek istiyoruz diyelim. Yahut av için hazırlanan hükümdarı çizmek istiyoruz. Bu minyatürlerde kimlerin olacağını, masada neler olacağını, nasıl bir odada bulunduklarını iyi öğrenmeliyiz. Minyatür yapmak için bazen tarihçi gibi çalışmamız bazen de edebiyat profesörü gibi okumalar yapmamız gerekiyor.
- En kolayı Ömer Hayyam
- Minyatürde şiirin ayrı bir yeri var. Sadece olaylar, kıssalar anlatılmıyor bu sanatta. Şiirin minyatür için önemini Kamol Mirzaev, şöyle anlatıyor: “Özbekistan’da ve bütün Türk dünyasında meşhur olan şairleri Ali Şir Nevai, Celaleddin Rumi, Ömer Hayyam’ın şiirlerini okuduğumuzda üzerine düşünüyoruz. Bizi çok etkiliyor öncelikle, bu önemli. Şair okuyucuya ne anlatmak istiyorsa biz onu kağıda dökmeye çalışıyoruz. Okuduğumuz destanlar, kalın kitaplardan oluşuyor. Biz de şairin en iyi mısrasını, anlatmak istediğini en iyi özetleyen berceste parçasını kullanıyoruz. Minyatürde en kolay yaptığımız Ömer Hayyam rubaileri oluyor. Rubaileri anlaması ve aksettirmesi keyifli ve kolay oluyor. Okur okumaz çizmemiz gereken tek kare gözümüzde canlanıyor.”
