Romatoloji ve İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Soy, gut hastalığından korunmak için günlük et, balık ve kümes hayvanı tüketiminin 113-170 gramın üzerinde olmaması uyarısında bulunuyor.
Uzmanlar, özellikle sofraların en zengin dönemini yaşadığı bayram günlerinde aşırı et tüketiminden uzak durulması uyarısında bulunuyor. Çünkü ihtiyaçtan fazla protein tüketimi, kolesterolü yükselterek böbrek fonksiyonlarını bozuyor ve gut hastalığına davetiye çıkarıyor. Aşırı et tüketimi, Gut hastalığını tetikleyen en önemli faktörler arasında geliyor. Prof. Dr. Mehmet Soy, eskiden "Kralların Hastalığı" veya "Zengin Hastalığı" olarak bilinen gut hastalığının günümüzde her 100 erişkinden birini tehdit ettiğini söylüyor.
Prof. Dr. Soy, “Özellikle 30 yaş üstü erkeklerde görülen ve yaygınlığı artan hastalık, eklemlerde ani şekilde gelişen şiddetli ağrı, kızarıklık, şişlik ve hassasiyete neden oluyor. Tedavi edilmezse eklemlerde harabiyet, böbrek taşları ve bozukluklarına, daha önemlisi de damar sertliğini hızlandırıp kalp krizi, inme gibi sorunları tetikleyebiliyor. Diyabet, yüksek kolesterol seviyeleri, obezite, hipertansiyon, karaciğerde yağlanma gut ile sıklıkla birlikte görülen diğer patolojilerdir” diyor. Prof. Dr. Mehmet Soy, özellikle orta yaşlı erkekleri tehdit eden gut hastalığı ile ilgili merak edilenleri anlattı:
Gut eklemlerde şiddetli ağrı, kızarıklık, şişlik ve hassasiyetle kendini gösteren romatizmal bir hastalıktır. Eskiden zenginlerde daha çok görüldüğü sanılırdı, bu nedenle kralların hastalığı ya da zengin hastalığı diye bilinirdi. Ancak günümüzde pek de sınıf farkı gözetmediği anlaşılmıştır. Gut, vücutta normalde bulunan protein türü olan pürin metabolizmasının son ürünü olan ve ürik asit olarak adlandırılan bir maddenin, eklemlerde ve dokularda çökmesi neticesinde oluşur. Bu çöken maddelere 'Mono sodyum ürat (MSU)' kristalleri denir. Gut, klasik olarak orta yaş erkeklerin hastalığı olarak bilinir. 40 yaş üstündeki erkeklerdeki tekrarlayan eklem iltihabı (artrit) en sık nedenidir. Kadınlarda genelde menopozdan sonra başlar.
Gut, genelde tek eklemde başlar, en sık olarak da ayak başparmağında tutuluma yol açar. Özellikle gece yarısından sonra başlayan şiddetli ayak başparmağı ağrısı olduğunda aklımıza gut gelmelidir. Ayak başparmağı dışında ayak bileği, el parmakları el bilekleri ve dirsekler sıklıkla etkilenen bölgelerdir. Bazen birden çok eklemi etkiler ve diğer iltihaplı romatizmalardan ayrımı zorlaşabilir. Ataklar sıklıkla bir hafta kadar sürer ve kendiliğinden geçer. Ancak ürik asit seviyesinde ani değişim yapan her durum, atağın tekrarlamasına neden olabilir.
Ataklar genellikle gece yarısı ya da sabaha doğru ayak başparmağında şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık, hassasiyet ve ısı artışıyla başlar.
Ağrı ve hassasiyet çok şiddetlidir. Hasta ayağının üzerine basamaz hale gelir, ayağını hareket ettiremeyebilir, ayakkabı giyemez hatta yorganın bile değmesini istemez.
Ağrı ilk 12-24 saat içinde daha da şiddetlenir.
Atak ortalama bir hafta içinde kendiliğinden geçer. Bazen o eklemde daha azalmakla birlikte birkaç hafta daha rahatsızlık kalabilir.
Tedavi edilmeyen olgularda uzun dönem içinde ataklar tekrarlama eğilimindedir. Bu ataklar daha sık oluşmaya, poliartiküler olmaya ve ateşli seyretmeye meyillidir. Eklemler atak sonrasında tam iyileşir ancak bazı olgularda eklemlerde 'destrüksiyon' gelişir. Hastalık tedavi edilmez ve ürik asit yüksek seyrederse, yıllar içinde tofüs denilen deri altı yumruları oluşur. Bu yumrular bazen eklem içlerinde ve hatta iç organlarda da yerleşebilirler. Bu durumda organ fonksiyon bozukluklarına ve eklem hasarlarına yol açabilirler. Diüretik gibi ilaçların kullanımı da bu grupta daha sık bir özelliktir.
Gut ve hiperürisemi, sıklıkla diğer önemli metabolik bozukluklara eşlik eder. Başlıcaları obezite, hiperlipidemi, hipertansiyon, karaciğerde yağlanma ve azalmış glikoz intoleransıdır (Diyabete yatkınlık). Bir çalışmada 35 yaşın altında obezite, gut için önemli risk faktörü olarak bulunmuştur. Gutlu olguların yüzde 48'inde anormal glukoz intoleransı saptanmıştır. Obezite birçok yoldan gut oluşumunu artırmaktadır. Bazı olgularda artmış ürik asit oluşumu bazı olgularda ise azalmış renal ürik asit atılımı saptanır. Kilo azalması, serum ürik asit seviyesinde azalma sağlar.
Hipertansiyon, gutlu olgularda sık karşılaşılan bir diğer hastalıktır. Klasik gutlu olguların yüzde 25-50 kadarında hipertansiyon saptanmıştır.
Gutun en iyi tanısı, dokularda ya da şişen eklemin sıvısında, daha da anlamlı olarak vücuttaki enfeksiyonu atmak için çalışan özel beyaz kan hücreleri (nötrofiller) tarafından yutulmuş, ürik asit kristallerinin gösterilmesi ile konur. Ancak bu sıklıkla mümkün olmadığı için her eklemden sıvı alınamamaktadır. Bu durumda klinik diğer özellikleri göz önüne alıp tanı koymak lazımdır. Bu hastalık sıklıkla başka metabolik sorunları da beraber taşıdığından, gut olgularının dahiliye ve romatoloji uzmanı tarafından takip ve tedavi edilmesi gerekir.
Gut tedavisi, atak ve atak dışı tedaviler olmak üzere iki aşamalıdır. Tedavinin amacı gut ataklarının ve komplikasyonlarının önlenmesidir:
1) Akut gut artriti geliştiğinde ağrı ve inflamasyonu gidermek için; steroid olmayan ağrı ve inflamasyon giderici ilaçların (naprosin, diklofenak, indometazin gibi tedaviler) mide korunarak verilmesi gerekir. Altta yatan koroner problem veya böbrek fonksiyon bozukluğu gibi yandaş hastalık durumlarında kortikosteroid, tercihen eklem içine enjeksiyon veya düşük doz ağızdan kullanılabilir.
2) Gut komplikasyonları ve atak gelmesini önlemek için ürik asit üretimini azaltan ilaçlar kullanılır.
Gut hastalarının yaşam stilini yeniden düzenlemeleri gerekir.
Günde 2 litre su içilmesi önemlidir.
İdeal kiloya ulaşmak hastalığın gidişatını önemli ölçüde etkiler.
Orta miktarda protein tüketilmeli ve pürinden zengin gıdalara dikkat edilmelidir.
Günlük et, balık ve kümes hayvanlarından 113-170 gramı geçmemeli.
Süt ve ürünleri
Yumurta
Tahıl ve ürünleri
Makarna
Meyveler
Domates
Fındık
Şekerler, tatlılar
Jelatin
Meşrubatlar: Su, çay, kahve, kola, karbonatlı içecekler
Tüm etler: Özellikle organlar (Dalak, Karaciğer, Böbrek, Beyin..)
Deniz ürünleri: Hamsi, Sardalya, Ringa, Midye, Istakoz (az miktar izin verilebilir)
Mayalı ürünler (Bira, ekmek)
Bezelye
Bakla/Fasulye
Mercimek
Kuşkonmaz (bir miktar izin verilebilir)
Ispanak(bir miktar izin verilebilir)
Mantar (bir miktar izin verilebilir)
