Amerikan seçimi, pandemi ve aşı çalışmaları derken gündemde yeterince yer bulamayan ama arka planda tüm hızıyla devam eden ticaret savaşlarında yine gözlerden kaçan ciddi bir gelişme yaşandı. Rusya Devlet Başkanı Putin, ABD’nin doları bir silah olarak kullandığını söyledi.
Rusya ekonomisi bir süreden bu yana ABD’nin yaptırımları ve ticaret kısıtlamaları ile mücadele ediyor. Hatta durum öyle bir hal aldı ki Rusya’dan doğalgaz alan Avrupa Birliği ülkeleri bile dönem dönem ABD Dışişleri ve Hazine bakanlıklarının yaptırım tehditlerine maruz kalıyor. İşte böyle bir dönemde sahneye çıkan Putin, St. Petersburg Uluslararası Ekonomi Forumu’nda “Amerikalı ortaklarımız, bizi bunu yapmaya zorluyorlar. Dolar kullanımını bilinçli olarak terk etmiyoruz, buna mecbur bırakılıyoruz” diyerek Rusya’nın bir dolarsızlaşma süreci içerisinde olduğunu ilan etti.
Aynı konuşmada Putin, ABD’nin doların rezerv para olması ve belli başlı emtiaların küresel ticaretinin ABD Doları ile yapılmasının sağladığı gücü diğer ülkelerin aleyhine bir yaptırım silahı olarak kullandığını söyledi. Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov da önümüzdeki bir ay içerisinde yaklaşık 185 milyar dolar hacme sahip Ulusal Refah Fonu’ndaki dolar varlıklarını tümüyle sonlandıracaklarını ve doların payı yerine avro, altın ve yuanın payının artırılacağını açıkladı.
Dolar küresel rezerv para. Öte yandan küresel ticarette ve hatta ülkelerin makro ekonomik verilerinin evrensel raporlanmasında da ABD Doları kullanılıyor. Elbette bunun arkasında 1944’teki Bretton Woods Konferansı’nın tarihi rolünü bir kez daha hatırlamak gerek. İkinci Dünya Savaşı’nın henüz bitmediği ancak savaşı kimin kazanacağının belirginleştiği bir dönemde ABD son derece akıllıca bir hareket ile savaş sonrası küresel ekonomiyi planlamak üzere IMF’nin de doğduğu bir konferansı toplayarak doların küresel rezerv para olmasını sağlayacak anlaşmayı tüm dünyaya kabul ettirmişti. Bu sistem 1971’e kadar devam etmiş ve Nixon’ın “Artık altın taahhüdüm yok, dolar getirene altın vermem” demesiyle sonlanmıştı.
Tabii sistem sonlansa da ABD Doları rezerv para olma özelliğini kaybetmedi. Çünkü hemen takip eden senelerde Amerikan hükümeti Suudi Kraliyet ailesi ile bir anlaşma yaparak petrolün yalnızca dolar ile ticaretinin yapılmasını sağladı. Diğer OPEC üyesi ülkeler de bu kararı örnek alınca “petro-dolar” kavramı ortaya çıktı. Uzunca bir süre dünyada petrol ticareti sadece dolarla yapılsa da son yıllarda yavaş yavaş işin rengi değişmeye başladı.
Son dönemde Rus enerji şirketlerinin Çin ile enerji ticaretinde yuanı ve AB’ye sattığı petrol ve doğalgazda euro’yu daha fazla kullanmaya başladığını görüyoruz. Putin bunun yaygınlaşmasının ve özellikle enerji ticaretinde dolar yerine yerel paraların kullanılmasının dünyanın rezerv parası olan dolara ciddi bir darbe vuracağını söylüyor.
Hatırlayacağınız üzere pandemi öncesi dönemde Cumhurbaşkanı Erdoğan hemen hemen her yurtdışı ziyaretinde yerel paralarla ticaret çağrısı yapardı. Ben de defalarca bu konunun öneminin altını çizmiştim. Elbette bu tarz bir dönüşüm hemen olmaz. Zamana yayılarak gelişir. Ancak başlamak için de teknik altyapının hazırlanması gerekir. Bu da karşılıklı olarak ülke merkez bankalarının görevidir. Söz konusu para takasının zemini oluşturmak için merkez bankalarının karşılıklı olarak anlaşma imzalaması gerekir. Bu bakımdan gelişmekte olanlar başta olmak üzere yerel paralarla ticaret yaparak doların yan etkilerinden kurtulmak isteyen ülkelerin merkez bankalarının daha etkin iş birliği yapacağı bir dönemin yakında olduğunu öngörebiliriz.
