Bu köşede defalarca yerel paralarla ticaretin önemine ilişkin yazılar yazdım. Özellikle 1944 yılında Bretton Woods Konferansı ile ABD’nin tüm dünyayı Dolar’a bağımlı hale getirmesinin olumsuz etkilerine vurgu yaptım. Dahası ve en önemlisi önümüzdeki dönemde ekonomi güvenliğini tesis etmenin en önemli koşullarından birisi olarak ekonominin kur şoklarına karşı daha dayanıklı hale getirilmesi olduğunu belirttim. Bugün geldiğimiz noktada özellikle net ithalatçısı olduğunu enerjinin ticaretinde açılan yeni kapının önemli fırsatlar sunduğunu görmek oldukça ümit verici. Tabi ki süreci doğru planlayıp dengeli bir şekilde yöneterek.
NEREDEN ÇIKTI RUBLE İLE ENERJİ TİCARETİ?
Geçtiğimiz hafta Cumhurbaşkanı Erdoğan bir çalışma ziyareti için Putin ile görüşmek üzere Soçi’ye gitmişti. Elbette söz konusu Rusya ile görüşme olunca masadaki önemli konulardan birisi de enerji oluyor.
Toplantının enerji konusundaki içeriğini Erdoğan-Putin ikili görüşmesinin ardından bir açıklama yapan Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak açıkladı. Novak, Türkiye ile Rusya arasındaki doğal gaz ticareti ödemelerinde “kısmen” rubleye geçilmesi konusunda anlaşma sağlandığını ve kademeli şekilde ulusal para birimlerine geçileceğini bildirdi. Yani başlangıçta kısmen Ruble kullanılacak ve sonrasındaki süreçte ise Türk Lirası da enerji ticaretinde kullanılmaya başlanacak.
YEREL PARALARLA TİCARET NEDEN ÖNEMLİ?
Tam da bu yazımın bu bölümündeki başlıkla 2020 yılı Mayıs ayında bir yazı kaleme almıştım. O yazıda da vurguladığım üzere dış ticaret açığı veren bir ekonomi olarak Türkiye’nin döviz ihtiyacı da gün geçtikçe artıyor. Elbette bu dış ticaret açığının önemli kalemlerinden birisi de enerji. Zira enerji faturamızı ağırlıklı olarak Dolar cinsinden ödüyoruz. Dolayısıyla başta BOTAŞ gibi kamu işletmeleri olmak üzere sistem sürekli bir döviz talebi oluşturuyor. Örneğin bu yıl enerji faturasının 100 milyar dolara çıkabileceğini konuştuğumuz bir ortamda bu oldukça ciddi bir döviz talebi anlamına geliyor. Yüksek döviz talebi de kuru yukarı itiyor. Bu bakımdan dolar talebini bir nebze bile olsun aşağı çekecek her adım kritik önem taşıyor.
PEKİ SİSTEM ÇALIŞIR MI?
Eğer Rusya ile yapılacak olan enerji ticaretinin tamamı Ruble ile olacak denilseydi bu sistemin çalışmayacağını söyleyecek ilk isim muhtemelen ben olurdum. Ancak enerji ticaretinin “bir kısmının” Ruble ile yapılacak olması hem makul hem de uygulanabilir bir adım. Zira Rusya’nın da Türkiye’den önemli bir ihracatı var ve gün geçtikçe bu rakam artıyor. Özellikle Rusya’ya yönelik atılan ambargo ve yaptırım adımları Rusya’nın Türkiye pazarına daha fazla yaklaştığı bir dönemi de beraberinde getiriyor. Elbette biz Rusya’dan enerji ithal ettiğimiz için dış ticaret dengesinde Rusya’a açık veriyoruz. Dolayısıyla Rusya’dan aldığımız enerjinin faturasını tamamen Ruble ile ödemek teknik olarak çok mümkün değil. Ancak Rusya’nın bizden ithalatının toplamı kadar bir kısmı Ruble ile ödeme konusu uygulanabilir görünebilir.
AKLA İLK GELEN SORULAR
Tabi ki böyle bir anlaşma ilan edilir edilmez akla ilk gelen soru Türkiye’nin ihtiyaç duyulan Ruble’yi nerden nasıl bulacağı. Ruble’yi almak için yine Dolar mı kullanacağız diye soranlar bile oldu. İşte tam da bu noktada anlaşmadaki “kısmen” kelimesi devreye giriyor. Yani tüm bir enerji ticareti yerine Rusya’nın Türkiye’den yaptığı ithalat kadar olan kısmı merkez bankalarının karşılıklı para takası anlaşması ile yönetilebilir. Tabi ki kamu bankalarının da daha aktif olması gerekiyor. Elbette sistemin doğru kurgulanması oldukça önemli.
Akla gelen bir diğer soru ise karşılıklı ticarette kademeli bir şekilde yerel paralara geçilip Rusya Türk Lirası’nı kabul ettiğinde eline geçen Türk Lirası ile ne yapacağı. Burada da Türkiye ile Rusya arasındaki ticaret hacminin 100 milyar dolara çıkarılması hedefi akla geliyor. Yani Rusya Türkiye’den daha fazla ithalat yaptıkça TL’ye daha fazla ihtiyaç duyacak.
Elbette sistem bu kadar kolay kurulup bu kadar hızlı işlemeyecek. Ancak söz konusu yerel paralarla ticaret adımı eğer sürdürülebilir şekilde işlerse önemi ilerleyen yıllarda çok daha iyi anlaşılacak.
