Hatırlarsanız bundan 7-8 yıl evveline kadar döviz ile borçlanma gayet normal bir haldi. Hatta bu işin zirvesi
2010-15’ler döneminde Türkiye’de Japon Yeni ile borçlanmak ticaretin tabii halinden sayılmaya başlanmıştı
. Biraz orta boyu geçmiş KOBİ’lerimiz yabancı para cinsinden neredeyse maliyetsiz borçlanma fikrine çok hızlı ayak uydurmuşlar, pek de sevmişlerdi.
İşte o vakitlerin akabinde yazdığım bir makalede ve yaptığımız konuşmalarda bu işin büyük sorunlara yol açabileceğini kurun her zaman aynı trendi vermeyeceğini ifade ederek; bu şekilde borçlanmanın KOBİ’ler ve ülke ekonomisi için büyük risk olduğunu, doğru yolun borsaya açılmak olduğunu yazmıştık.
Patronların şirketini ve kârı başkası ile paylaşmaya yanaşmaması, durağan döviz cinsi kredilerin cazibesi ile harmanlanınca
özsermaye kredi oranı durağan kura rağmen % 60-70’lerde olan şirket patronlarının keyfi yerindeydi.
Nitekim gün geldi kur fırladı o şirketler tepe taklak oldu bir sürü batak, kayıp yıllar, emekler oluştu. Kavga bittikten sonra gelen polis edasıyla, devletimiz de en sonunda ihracatçılar hariç döviz ile borçlanmayı yasakladı
ki bir daha bu senaryo önümüze çıkmasın, geç de olsa çok iyi yapmıştı.
O dönem döviz kredili şirketleriniz sizin sandığınız gibi size ait değil, kreditörlerindir diye her mecrada ifade ederken
gün geldi borsaya kote olmada şirketlerimiz yarışır hale geldiler. Şükürler olsun bu çok iyi bir gelişme, memnun muyuz? Memnunuz elbette… Bu noktada düzenlenmesi gereken konular var elbette ama bu yazının konusu bu değil.
Borsa İstanbul’a açılan şirketlerimiz hatta çok kaliteli şirketlerimiz var.
Artık vites yükseltmeliyiz.
BİZE GELMEYEN FİNANSAL PİYASALARA BİZ GİTMELİYİZ!
Nasıl olacak bu iş derseniz? Artık şirketlerimizin ana hedefi ve ana akımı ABD borsalarında (sonra diğer) şirketlerini yatırımcılara sunması olmalıdır. Böylelikle ülkemizin aradığı doğrudan yatırımı “dolaylı doğrudan yatırım” olarak ara formülle elde etmeye başlarız,
şirketlerimiz ucuza sermaye imkânı bulur, hatta bu ortaklardan stratejik olanları da çıkacaktır. Bizim şirketlere yeni pazarlar, yeni fikirler, yeni bakış açısı kazandıracaktır.
Türkiye’de bu hizmetleri sunan finansal danışmanlık şirketleri eskiye nazaran arttı. Kabaca bilgi vermek gerekirse;
(Amerikan Depositary Receipts), yerel borsalarda işlem gören herhangi bir hisse senedinin, ülke dışındaki piyasalarda (genelde New York veya Londra borsalarında) alınıp satılmasını kolaylaştıran “depozit makbuzu”dur.
; mesela Türkiye’de “Enerji A.Ş” isminde bir firma var diyelim (firma ismi uydurmadır). Firmanın hisse senetleri İMKB’de işlem görüyor. Ve firma yurtdışı piyasalarda da, özellikle ABD’de de hisse senedi satıp yeni projeleri için sermaye edinmeyi planlıyor. Bu noktada şirket ABD’de mukim “yatırım bankası” aracılığı ile ADR denilen sertifika yoluyla bu işlemi gerçekleştirir.
“Yatırım bankası”, İngilizce “Investment Bank”) önce, hisse senedini satacak firmayı inceliyor ve değerlendiriyor. Yurtdışından (bu örnekte, ABD’den) gelen talebe göre, yerel piyasadan (İMKB’den veya halka arzda firmadan) hisse senedini alıp, buna eş değer ABD Doları bazında ADR arz edilmesini sağlıyor. Bu ADR’leri arz eden kuruluşa “Depo Bankası” (İngilizce «Depositary Bank”) adı veriliyor.
ADR’nin “Hisse Senedi Depo Makbuzu”nun üzerinde şunlar yazılıdır; “Bu kâğıt, 1 adet “Enerji A.Ş” firması hisse senedinin aslının, depoda saklandığını gösterir makbuzdur. Bu kâğıt karşılığı gerçek hisse senetlerinin depoda mevcut olduğunu, bunların depoda korunacağını, bankamız garanti eder. Sizin bundan sonra muhatabınız hisse senedini çıkaran şirket değil depo bankanızdır”. Amerikalı ve Avrupalı yatırımcı da, aracı bankanın güvencesi ile parasını İstanbul’daki hisse senedine bağlıyor.
ADR - “Hisse Senedi Depo Makbuzu”, yabancı şirketlerin özellikle ABD sermaye piyasasından para toplamaları için son yıllarda en fazla kullanılan işlem şekli.
Türkiye’de ADR ile ilk işlem yapılmasına vesile olan finansal kurum The Bank of New York’tur. Türkiye çapı için az sayılacak ancak birçok şirketimiz ADR ile ABD Borsası’nda temsil ediliyor.
BAKANLIKLAR BUNU TEŞVİK ETMELİ!
Bu iş ve süreçlerini kolaylaştırmak, genele yayma çabası, Ticaret Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndadır. Bu bakanlıkların önderliğinde ticaret odaları üyeleri nezdinde bu iş ve işlemleri destekleyecek süreci işletmelidirler.
Türk iş insanları yüksek girişimcilik ruhuna sahiptirler ancak bilgi eksikleri bulunmaktadır. Bugünlerde Türk borsasını keşfettikleri gibi yarın yabancı borsalarda başarı ile at koşturmamaları işten değildir. İş o ki biri yol göstersin, ellerinden tutsun…
