Salgın ertesi ABD-Çin rekabetinden artık her ülkenin etkileneceği, bazılarının tercihe zorlanacağı konusunda mutabakat var...
Bu giriş cümlesini kurduktan sonra önümüzde duranın üzerinden atlamak, Türkiye dahil bir seri ülke/oyuncu için ortaya çıkacak risk ve fırsatlara körleşmek anlamına geliyor...
Yani, Pekin-Washington kafa kafaya gelecekse, bunun adı rekabet değil iki kutuplu dünyadır! Bu iki kutuplu dünyayı kucaklayanlar olacağı gibi itiraz edenler çıkacaktır! “Yeni dünya düzeni” denilen şey hakkında en çok bilgiyi bu kabul verecektir...
Eski dünya düzenini kuran ve yaşatan şartlar artık farklıdır. Örneğin Rusya bu ikiliye ne diyecektir? Çin için de Rusya için de statü değişikliğidir!
Hindistan ne diyecektir? Avrupa ve İngiltere ne diyecektir? Hele Türkiye ne diyecektir? Kissinger zaviyesinden, Trump iktidarının ilk günlerinden beri ABD-Rus yakınlaşmasını sağlayarak Çin’i cepheye alma düşüncesi yoluna nasıl devam edecektir?..
Salgın evvelinden başlayarak yükselen ekonomik-sosyal-siyasal rahatsızlıkların virüsle birleşerek, “sonun başlangıcı” olarak dramatize edilebilecek ikinci faza ABD Başkanlık seçimleri ile geçeceği anlaşılıyor...
İşaretler, Trump’ın kazanması durumunda Rusya ile birlikte “denge-paylaşım” hesapları yapılarak Çin’le yüzleşme ihtimalini gösteriyor. Ancak ne Çin ne de Rusya bu kadar kolay kuşatılamaz...
ABD için felaket senaryosu Moskova-Pekin ortaklığıdır ve iki ülke de bunun farkında. Bu olasılık Washington’u askeri olarak vahşileşecektir. İkisi de ABD ile hesaplaşmak konusunda hevesli değiller. Ama birlikte olmanın gücünü biliyorlar.
Yerkürede bir çok alan bu süper güç geriliminin etkisi altında. Tehlike sinyalleri var; Pasifik-Hint okyanuslarının kesiştiği yerde beş donanmanın birden yüz-yüze gelmesi bir örnektir. (‘US Naval Standoff with China Fails to Reassure Regional Allias’, 04/05, FP.) İpek Yolu’nun geçtiği tüm ülkeler kırıktır, basmaya gelmez, keser. Kuzey Kutbu’nda bir Rus-Çin işbirliği Amerika için gerçek kâbus anlamına geliyor. (‘US, Russian Navies flex muscles in Arctic’, 05/05, CNSNews.) Barent Denizi’nde, Rusya’nın Artik sahilinde 30 yıldan sonra Amerikan savaş gemilerinin yeniden görülmesi herhalde ilgi çekmelidir! (‘US Navy sails warship into Barent Sea for the first time in three decades’, 04/05, CNN.)
S.Arabistan’daki Patriot savunma sistemlerinin çekileceğinin yarı resmi ağızla duyurulması-gerçek olsun olmasın-önce ‘cezalandırma’ demek...
Riyad’ın petrol krizindeki uzlaşmaz tutumu seçim yılında Trump yönetimini zora soktu. Ekonomik durgunluk ve salgın yüzünden zaten bunalan sektörü kendi petrolünde boğulmaya bıraktı. Yani Riyad’dan silah çekmenin Amerikan iç politikasında karşılığı var
Bununla da bitmiyor... Körfez’deki Amerikan askeri varlığının azaltılmasında İran’ın zikredilerek izah getirilmesi, genel bir yaklaşımın varlığını, ABD’nin Ortadoğu’da azalmayı planladığını, lafı uzatmadan yazalım, bir ABD-Rus anlaşmasını düşündürüyor...
Bu fikrin sürüklenmesi, İran’ın ‘sorumluluğunun’ Rusya’ya bırakıldığı, İsrail’in de ABD gözetiminde yine Moskova’ya emanet edildiğini akla getiriyor.
Alana Irak ve Suriye de dahil. Kısa süre önce Tel Aviv’den yapılan, “Şimdiye kadar Suriye’deki İran varlığıyla mücadele ediyorduk, artık zorla buradan çıkarma aşamasına geçiyoruz” açıklaması belli ki aynı açının yansıması...
Tıpkı, ABD’nin Suriye özel temsilcisi James Jeffrey’in, Rusya’nın ismini dışarıdaki bırakarak, “2011’den sonra Suriye’ye gelen ülkeler-İran, Türkiye, ABD-çekilsin” demesi gibi.
Amerika’nın Patriotları ve askerleri eksiltmesine neden olarak Arabistan’ın Yemen’den izinsiz çekildiği ya da Çin’e petrol vererek yakınlaştığı okumalarını tali saymak zorundayız; bir, Yemen Ortadoğu özeline değil Hint-Pasifik geneline ait. İki, Çin bölgeden petrol alımını hızla azalttı. Stratejik olan, Rusya’dan petrol alımını %30 gibi inanılmaz oranda artırması...
Üç süper gücün tercihlerini yapmak için önce salgının bitmesine, ardından ABD seçimlerine ciro ettikleri açık. Bu süreçte özellikle Rusya-ABD yakınlaşmasını işaret eden başka gelişmeler de var...
ABD’nin Rusya ile gerilim anları genellikle Çin’i içeren olaylarda yaşanıyor. Öte yandan ikili alanlarda, mesela yeni nükleer anlaşma konusunda karşılıklı adımlar var. ABD ve Rusya yetkilileri (Antonov-Gottemoeller) ilerleme sağlamış görünüyorlar. Kremlin, ön şartsız görüşmelere hazır olduğunu açıkladı.
Petrol konusu da benzer. İki ülke son petrol krizinde ortak hareket ettiler. Enerji sektörlerinin iç politikaları ile bağlantılı olduğunu biliyorlar. Bu da ayrıca anlayış getiriyor. Çin’in petrol ihtiyacını Rusya’ya kaydırması biraz bunu dengelemek için.
Ancak Covid19 konusunda işin rengi hızla soluyor. Burada kes(k)in bir Çin-Rus ittifakı var. ABD’nin ithamlarına ortaklaşa direniyorlar.
Fakat sorun dördüncü güç! Bu bir ülke değil. ABD’de iç siyasetin bir uzantısı olarak Demokratları destekleyen askeri, sanayi, ilaç, lobi, yüksek teknoloji, finans, medya/sanat ve benzer kolların mutabakatı ile kurulmuş küresel bir şebeke var. Örneğin Çin konusunda farklı tercihleri mevcut!
Ekonomik kriz, Çin ve Rusya ile ilişkiler, Avrupa ve uluslararası kurumlar üzerinde kendi oyunlarını kurmak istiyorlar. Rus oligarkları ve iç politikasında bağlantıları var. Çin ekonomisinde yönlendirici kolları var. Salgında da payları olduğu söyleniyor. Bu konuda Rus-Çin işbirliğinin altındaki bir sebep de bu.
Tehlikeli ve esrarengiz bir konu bu. Daha yazarız.
Çok katmanlı kriz süreci bazı dokunulmaz oyuncular da yaratıyor. Joker diyebiliriz. Biri(ncisi) Türkiye’dir. Ankara bu işleri nasıl yürütmeye karar verdi, artık onun da yazılması gerekiyor...
