Eski çağlarda hastalıkların tanısı, hastanın şikâyetleri ve vücudundaki değişikliklerden yola çıkılarak yapılırdı. 20.yüzyıl ile birlikte hayatımıza kan ve idrar tahlilleri ile röntgen tetkikleri girince hastalıkları önceden teşhis etmeye başladık. Hastalıkların arttığı günümüzde biliyoruz ki, bir şikâyet ortaya çıktığı zaman genellikle iş işten geçmiş oluyor. Araştırmalara göre, bugün en çok ölüme neden olan hastalıklar koroner kalp yetmezliği, kanser, inme, KOAH, böbrek yetmezliği, diyabet ve karaciğer yetmezliği. Bu hastalıkların, belirti göstermediği 10-15 yıllık sinsi bir dönem var. Hal böyle olunca da check-up’lardan medet umuyoruz. Peki ama check-up programları hastalıkların tedavisinde ne oranda faydalı?
Check-up’ın tarihi 19.yy’ın ortalarına dayanıyor. 1860’larda İngiltere’de ortaya çıkan “yıllık mutat muayene” fikrine ilk ilgi gösterenler sigorta şirketleri olmuş. Asıl amaç, ileride problem yaratıp sigorta şirketlerinin para ödemesine yol açabilecek sorunların daha yolun başındayken ortaya çıkarılmasıydı. 20.yy’ın sonuna doğru check-up’ların işe yarayıp yaramadığı sorgulanmaya başlandı. Tartışmalar arasında “check-up endüstrisi” büyümeye devam etti.
Günümüzde check-uplar genellikle somut bir bulguyu ortaya koymamakla eleştiriliyor. Uzmanlara göre risklerin erken tespitini sağlayabilecek tetkikler, pahalı olmasın diye genellikle paket kapsamına alınmıyor. Örneğin diyabet riskinde açlık kan şekerine bakılırken insülin direnci atlanıyor. Kalp hastalıklarında kolesteroller ölçülüyor, EKG çekiliyor ama efor testi yapılmıyor. Esas külfet, check-up sonrası başlıyor. Doktor, kendini ve hastasını riske atmamak için ek tetkikler istiyor.
Check-up’larla oluşan soru işaretleri stresi artırıyor. Prof. Dr. Mustafa Öztürk’e göre, gebelerde rutin olarak yapılan TSH takibinde değer azıcık yükselmiş kadınlar, bebeklerinin zekâ geriliği ile doğacağı endişesiyle kâbuslar görmeye başlıyor. ‘Hasta Paradoksu’ kitabının yazarı dünyaca ünlü doktor Margaret McCartney ise check-up sırasında herkesin vücudunda olağan dışı birçok şey bulunabileceğini, ancak bunların birçoğunun insanlara ömür boyu zarar vermeyeceğini savunuyor.
Şablon check-up'lara dikkat!
*Check-up merkezinin donanımlı, deneyimli ve kurumsal olmasına dikkat edin.
*Genetik mirasınız, geçirdiğiniz hastalıklar ve kontrolleriniz ışığında; hekim kontrolünde check-up yaptırın.
*Raporunuzu hekiminiz ile birlikte değerlendirin.
*Evhama kapılmak da, sorunları göz ardı etmek de doğru değil..
